Cazatesouros: GALICIA INMORRENTE

GALICIA INMORRENTE

CASTELAO E A ESPIGA

(No cartel deseñado por Camilo Díaz Baliño, a muller-Atenea-Galicia que porta a roda da industria no lugar do escudo, amosa na man unha poliña de oliveira no canto da espiga: fermoso símolo, abofé, relembra a cidade olívica, hoxe en día a máis industrial de Galicia)

A espiga que ten Castelao na foto que nos presenta un noso alumno de 4º da ESO nun traballo breve pero enxunlloso ou substancioso, a espiga –dicimos- ben podería considerarse outro bo símbolo de Galicia. Sobre todo a Galicia do Segundo Rexurdimento (tempo das Irmandades e Grupo Nós). En canto vin a foto dixen para min Ou Virxe! Igualiño que fixo Manuel Rivas cando foi nomeado Doutor Honoris Causa pola Universidade da Coruña e presentouse co ramalliño de toxo na man! Son seres humanos dunha estética que me atrevo a cualificar de franciscana (permitirédesmo, porque inda onte celebramos e conmemoramos o paso de Francesco d’ Assisi polo mundo). Co mínimo, coa humilde planta, logran un significado máximo.

Na historia da literatura galega a espiga atopámola xa no milagre narrativo afonsí, aquel que transcorre no prado de Atocha, no que logo será a metrópole de Madrid; os pais están na seitura e a meniña mete a espiga na boca, atragóaselle e se non é por María, morre afogada.

En Cabanillas atopamos as espigas mestas e douradas no poema dedicado a Basilio Álvarez; reloce no poema “O santo de Asís en Compostela” (en Camiños no tempo) espiga en lirios albos. Cabanillas usa moitísimo a alegoría do semeador, da espiga chea, pronta para ser seiturada. É un espléndido símbolo de traballo, suor, vida, froito que debe ser recollido, transformado en nova vida. Símbolo, en suma, do pobo amado. Cabanillas, como antes Xesús, como Castelao, aman o pobo que traballa e non sempre recolle o froito do seu traballo. Que mellor símbolo para os agraristas do primeiro terzo do século XX?

En pleno século XXI, Manuel Rivas troca a espiga polo toxo e aló onde vai, sempre que ese contexto cobre para o autor noso xa universal e coruñés un valor esencial, porta na man esa especie de bandeira bicolor (verde/marela). Pregunteille, dime, Manuel, por que levabas no Paraninfo, cando te nomearon DHC, o toxo? En lembranza da Zapateira/Elviña, ou como símbolo de Galicia enteira? Respondeume así: En “As voces baixas” conto unha historia da infancia, apañando flor de toxo coa miña nai para levarlle a unha tía enferma do corazón. E antes xa escribín un libro titulado “Toxos e flores” [de ensaio] no que aparezo co toxo na man. De mozo, aos recitais levaba un toxo e en todos os actos no estranxeiro sempre levo un toxo. Para min é o mellor símbolo da historia de Galicia e do ser humano e dos animais: a mestura de espiña e chor. Moitas grazas e moitos novos libros, Manuel!

Agora déixovos co traballo do noso alumno de cuarto da ESO no curso 2016-17, Manuel González Balayo.

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

Cabo do cemiterio de Lira está, hoxe agachada no lateral dun monumento, unha fotografía histórica por moitos motivos. Ata este estremo lugar de Galicia chegou Castelao no ano 1936 para dar un mitin a favor do Partido Galeguista. Na fotografía, Castelao retrátase cos mozos do lugar. Ao fondo, obsérvase un outeiro no alto: decatámonos abraiados, cun arrepío: ese monte é a Torre dos Mouros. Castelao deu o mitin de Lira cunha espiga na man, para falar da reforma agraria, e contoulles aos labregos da parroquia unha metáfora do que era preciso para Galicia. Cóntao Antón Reixa, a partir da tradición oral que se preservou en Lira:

Ao longo do seu discurso, foi insertando o conto da machada: un fillo que un día e outro lle promete a un pai que vai cortar leña para conxurar o frío e volve sucesivamente co mango da machada escachado.

Logo continuaba o discurso e cando Castelao detectaba certo aborrecimento na súa audiencia, volvía outra vez con que outro día o fillo lle dixera o mesmo ao pai (…) e o discurso avanzaba ata que Castelao chegaba a conclusión desexada e o pai dicía algo así como: “Fillo, o que tes que facer non é volver facer o mango, senón cambiar de madeira”. A partir de aí, do cambio de madeira, Castelao construía metaforicamente o cambio estrutural que lle cumpría a Galicia.

http://www.manuelgago.org/blog/index.php/2012/07/08/torredosmouros-7-e-8-de-xullo/