venres, 31 de agosto de 2018

GALICIA INMORRENTE


A vella Galicia


(Fotos da igrexa de santo Estevo da Rúa Vella, da porta principal, e da placa coa inscrición de época romana na esquina da casa situada en fronte da igrexa. Todas as fotos foron feitas por Charo Soto. Nunha delas fotografamos o noso fillo Suso, ex alumno do Eusebio da Guarda, para que observedes ben a perspectiva)



Hoxe, finalizando agosto, preséntovos algo que toca de preto o meu corazón: da terra dos meus ancestros por liña materna. A terra dos guigurros ou cigurros, Valdeorras. Entramos seguindo o ronsel das palabras que nunha inscrición funeraria deixou un vello habitante guigurro. Agora esa fermosísima inscrición, que podedes atopar nas páxinas de Hispania Epigraphica está na Rúa Vella, nun recanto da casa a carón da igrexa fermosa de santo Estevo. No artigo “Arqueología romana de Valdeorras” de José Manuel Caamaño Gesto publicado na revista do Instituto de Estudos Valdeorreses no ano 1981 dísenos que esa inscrición fora achada no Foro, na Cigarrosa (actual Petín) e que logo, en 1680, fora trasladada ao altar da igrexa de santo Estevo e de aí á parede dunha casa contigua á igrexa.

 (Vista desde a esquina onde está a inscrición)






 Esa casa pasou por herdanza a uns señores de Larouco e tras vendela, levaron en 1925 consigo a placa para Larouco. Pero a Comisión de Monumentos soubo dese traslado e mandou que volvese á Rúa en 1929. E aí segue, nós recordámola aí, na parede da casa a carón da igrexa de toda a vida, mais nos últimos tempos está recuberta, por seguridade, dun vidrio. Preguntámoslles aos máis vellos do lugar (a Rúa Vella) de quen era hoxe en día a casa: agora está deshabitada, faleceron os últimos en habitala, que viñan sendo As Gervasias, tres irmás solteiras, fillas do señor Gervasio. Este home fora caseiro duns señores de moito aquel, de posibles, que lle venderan a casa… Os nosos informantes dinnos que o apelido daqueles señores máis ou menos poderosos era Pous.

 (A casa da inscrición)





Ata aquí a primeira parte do tema. Botádelle un vistazo ás fotos; admirade a pedra vermella, como vermella é a terra (gurri/gorri non é vermello nunha lingua hispana ou ibérica prelatina?)… Admirade a beleza simple e lisa dos callaus, (denominados tamén pedras virolas, en castelán cantos rodados) que en Valdeorras chaman pedras rearengas ou riarengas. E fixádevos, á derradeira, no xentilicio Calubrigensi. O noso protagonista de hoxe –séxalle leve a terra- era dun lugar, dunha pequena cidade talvez, chamado verosimilmente Calóbriga ou Calúbriga ou Calobriga ou Calubriga. Moita disxunctiva… Pero un nome moi interesante e importante. Hai anos, nunha exposición estupendísima nas adegas do viño do Porto, daquela banda do río Douro, vin escrito que Calóbriga era o nome desa cidade, Cale(m), actual Porto na desembocadura do río… Se cadra houbo varias cidades así chamadas. Callobre estará emparentada? Deus sabe. Esa é outra cuestión non desprezable e a ela, á localización da cidade probablemente guigurra de onde era natural o P. Reburrus, dedicarémoslle a nosa atención proximamente. Feliz reentrada na rutina laboral a todos! Non pecho a páxina sen pedirvos que reflexionedes sobre aquilo que nos dixera o eminente profesor Carlos Búa sobre a “museización” das placas e monumentos transcendentais na historia dun pobo: pensádeo. Pola nosa banda, opinamos como Búa: a inscrición do guigurro debe ir ao Museo Provincial da cidade de Ourense. No seu lugar, debemos poñer unha placa semellante labrada por un canteiro de mérito. Vén a mente o David de Miguelanxo en Florencia: retirárono do lugar orixinal e puxérono no Museo da Academia. Moito mellor garantido o seu futuro para gozo do pobo vindeiro, das vindeiras xeracións. 

 (O camiño -Camiño de Santiago- que baixa da igrexa, tapizado de pedras rearengas)

 (A Rúa Vella, casa con escudo, dos Prado)



(A Rúa Vella)

 (Fonte con lavadeiro a carón, lavadeiro transformado con moito cemento. A fonte está xusto detrás da igrexa, nun plano inferior)



 (Estas tres fotos son dunha páxina do artigo citado de Caamaño Gesto: fálase do home protagonista da nosa inscrición. Ben merece que saibamos algo del)

::::::::::::::::::::

NOTA:
Agradecemos a Purificación Soto Arias que nos facilitase a lectura do artigo de Caamaño Gesto.

xoves, 23 de agosto de 2018

VISITANDO


LABRISTAS (Un paseo pola capital de Trasdeza)

 ("Costureira", de Jonathan Mariñas García)


Houbo varias misas na tardiña aquí na aldea polos meus sogros e de cada vez viña Manuel de Regalade e tocaba a campá para anunciar que chegaba o cura e logo para anunciar que empezaba xa a celebración. Nunha desas quedei un bocado na entrada da capela na carballeira a ver se falaba algo con el. Así que lle preguntei primeiro se sabía tocar a morto diferenciando home de muller, e dixo que había quen sabía. Logo pregunteille se se tocaba a bautizo ou a voda e díxome que antes si (quizais relembredes algúns de vós que teño unha querencia especial polo asunto este das campás: se crese na reencarnación, reencarnábame nunha montaña tibetana, moi achegada ao son primordial…); a continuación pregunteille se tamén se facían soar para advertir das tronadas ou dos incendios e daquela el e algunhas mulleres que estaban escoitando esta leria negaron con énfase, e eu tiven que acalalos un tanto así dicíndolles que non tan lonxe, en Dos Iglesias, preto de Forcarei, aínda había quen recordaba de antes que as campás avisaban do lume… E foi entón cando Manuel atallou: -Pero eu non son campaneiro. Eu sonlle canteiro… -Ah…! Amigo! Canteiro! El fixo aceno cara a aló, cara o Candán ou quizais o Chamor, cara a montaña, mentres eu, que pensaba en sabe Deus que imaxes ou cruceiros ou fontes dignas de claustros en que meditar medievais, dixen: -Como o de Cortegada, o que xa faleceu hai anos, o señor que chamaban Casanova… (nós temos na casa da aldea unha cheminea feita por el, e tamén foron feitos das súas mans o altar e os candieiros da igrexa parroquial de Santa María de Cortegada, merecedora, coa contorna próxima, dunha páxina de seu neste blog). Manuel cortou tamén con énfase: -Casanova? Casanova era labrista! (cargádelle ben ao ton admirativo) Eu son canteiro do que corta a pedra… Era un labrista e naturalmente entendín que viña a ser a verba sinónimo de fino artista, e disculpade o pareado. Quedei encantada de oír unha palabra bonita que nunca antes oíra. De alí a uns días viñeron xantar connosco Fernando e Rosario e quixeron “saudar” un vello amigo (Luis Trabazo Sanmartín, que en paz estea) na súa derradeira morada no cemiterio de Silleda e cando saïamos dixémoslle que podiamos botarlle un vistazo ás tallas que están expostas estes días na Carballeira das Pedrosas (“un luxo”, dixo Fernando, “un luxo para calquera cidade, esta Carballeira que ten Silleda”) e contámoslle o que eu vos acabo de contar a vós. Así, ao rematarmos a visita lanzou o autor de Toponimia de Galicia esta interrogación retórica: Daquela estes son labristas?


 ("Abrazo" de José Rocha Pino. Ao día seguinte de facer nós a foto, limparon eses sinais de incivismo)

 ("Muller dando o peito", Rubén Touriño Reboredo; abaixo: "A Coitadiña, José Sampedro Caamaño)


Alumnos todos da Escola de Cantería da Deputación de Pontevedra, algúns son alumnos avantaxados, sen dúbida ningunha.

 ("Despedida", José Rocha Pino)

 ("Kramer e Gaus", Francisco Escariz Jamardo)

("Nena cun cabaliño balancín", Raúl Martínez López. Tema delicioso, xa tratado por Arturo Souto, nun cadro presente na VI Bienal Internacional de Arte de Pontevedra, celebrada en 1984)

 (Na portada deste libro vemos fotografado o óleo de A. Souto titulado "La niña del balancín")

("Neno con polo", Daniel Vera Fernández)

 Penso sinceramente que todos merecen nota na elección do tema. Iso como pouco dicir (pero se tedes paciencia para oír máis, oíde: a costureira é a miña favorita… Luís coincidiu comigo, mais eu logo pensei nesa figura tan vencellada á miña infancia: cando era rapaciña de menos de 9 anos cosían tres mulleres na miña familia: a tía Agustina, irmá do meu avó Manuel Soto, vivía un par de casas máis abaixo cós avós, en Monelos, na rúa J. Galiacho que inda existe; a casa olía a humidade, tiña no cuarto onde probaba un manequín enorme para os meus ollos e unha fiestra con vistas ás hortas detrás das casas, na Cubela, hortas que eran nalgún inverno asolagadas polo río; agora nin hortas nin Cubela nin río, e a tía Agustina cariñosa e amiga de recoller o pelo nun moño baixo descansa cerquiña de Pondal en san Amaro; cosía a miña avoa Pura, a súa cuñada, tiña unha táboa enorme a carón da cama turca e desde aquela fiestra eu miraba que a cuadrilla dos nosos “inimigos” non localizase e desfixese o tesouro agochado [papel de cores dos caramelos cuberto dun cristal cu de botella verde tapado con terra nun furado], lembro perfectamente o xiz azul que usaba para marcar as liñas nas teas… e tamén cosía a tía Maruxa en Valencia do Sil, naquel comedor de luz inesgotable que daba ao negrillo, ao pendello, á palleira, na aldea chea de vida e rapazada noutrora, con forno comunal, aira, fontes, breveiras, concheiros e barcaza inmensa que transportaba de todo dunha e doutra banda do río: a avoa Pura –orfa de pai e nai- cosía porque non quixo seguir os pasos da avoa Xenoveva, cigarreira e suxeita a un horario fixo; en cambio a tía Maruxa, que fora aprender corte e confección a Barcelona onde residía xa un seu irmán, o tío Fulxencio, era costureira ou modista de vocación, mans de ouro as que ela tiña, ela foi a que lle fixo o precioso vestido de noiva á miña nai, unha irmá para ela. Descansen as tres, Pura, Agustina e Maruxa, en paz. Costureira era a muller tamén de pedra do Trual, en Valencia, que preferiu ser pedra que maltratada en poder do Roldán famoso; costureira a de Castelao, que logo colle a lepra, coitadiña; hai modistas en O lapis do carpinteiro, e á costura dedicará o seu tempo Lola, en As Rulas de Bakunin, por poñer sí un par de exempliños. Costureira bonita igualmente a de Maside).

 ("Home pedindo esmola", Lorenzo Lede Mouriño)

 ("Home agardando", Pedro J. Rodríguez Álvarez; debaixo: "Home cun neno no colo",  Emilio J. González Martínez, e "Maleta", Álvaro Somoza López)

Déixovos xa para que miredes as fotos e pensedes se paga a pena vir un día dar unha voltiña por Silleda. Non quixera pechar esta páxina sen que lle deamos sinceros parabéns ao Celta, que hoxe celebra os seus 95 anos de existencia como club. Toda Pontevedra e toda Galicia está hoxe de festa co equipo de Balaídos. 

 ("Home de pé co seu fillo", José L. Fernández Ferradáns)

 ("Muller despedíndose", Nicolás Ricón Luis; Nicolás tamén é o autor do Gaiteiro, o Rilo, de Betanzos, así chamado, famosísimo, cantado por Vales Villamarín, nacido en Oza dos Ríos...)

 ("Zapateiro", José Gómez de Bernardo)


(Arriba: "Canteiro", de Víctor M. Otero Sanjorge; debaixo: "Ferreiro, de Víctor Durán Cabanelas)