xoves, 25 de xuño de 2020

ENTREVISTA A LOLA E MILUCA

Benqueridos lectores e seguidores (followers) do noso blog!
Dentro da campaña da Biblioteca do IES Eusebio da Guarda para o curso 2019/20: E logo ti, de quen vés sendo? e na sección “OS ROSTROS DA CRISE”. Continuamos dándolle voz a unha serie de personaxes que están en primeira liña, neste caso son dúas voluntarias voluntariosas das Cáritas parroquiais de S. Vicenzo de Elviña e S. Fernando de Feáns (que ata a segunda metade do s.XX, pertencía á parroquia de Elviña, o nexo visual que as xungue é o famoso castro)
            Historicamente Elviña é un territorio dependente do mosteiro de Cambre, e o actual templo parroquial ten unha serie de similitudes co de Cambre. Elviña dou nome a unha lea ou batalla que se rememora cada ano en diferentes paraxes coruñesas, pero que tivo a súa principal confrontación nesta demarcación, xusto diante do templo. Tamén aparece descrita na Viaxe do Pai Sarmiento, e incluso hai fontes que sinalan a súa orixe antes da do burgo medieval da Coruña.
            Hoxe imos falar con dúas freguesas, dúas mulleres de ben e coa experiencia que dan os anos e as vivencias.
            Presentamos primeiramente a Lola (Mª Dolores Fernández de la Iglesia): naceu ao pouco do remate da Guerra Civil, alá polo ano 1942, é a maior dunha familia de dez irmáns, como di ela, “máis que unha familia, somos un clan”, polo ben que se levan. Persoa amable e responsable.
            Asistiu con bastante éxito á escola do barrio, e incluso a mestra lle recomendou á súa familia que lle permitiran facer a secundaria no “Instituto”, o noso centro, pero a familia non tiña posibles, aínda que tiñan unhas leiras e o avó un bo oficio, así como os pais, mais eran moitas bocas á hora de comer.
            Entón, cal foi o camino que tomáchedes?
-Fun de aprendiz a unha fábrica de bolsos, e logo aprender costura. Con 18 anos caseime, o meu marido era un ano maior ca min. Douse a casualidade ou o destino que tivo que facer a mili, cando xa nacera o noso fillo maior, e fíxoa en Melilla. Durante ese tempo de servizo militar, con autorización escrita e asinada por el, fun traballar a Suiza, quedando o neno ao cargo dos meus pais.
Á volta da mili o meu marido incorporouse de novo como torneiro á Fábrica de Tabacos.

Cambiou algo a vosa vida con ese emprego?
-Si que cambiou, a el non lle gustaba que traballara fóra da casa, así que me adicaba á loxística familiar e a coser. Ata que cando el tiña 37 anos faleceu. Entón si que fun traballar, para que os nosos fillos puideran seguir estudando, un tiña dezaoito e o outro cinco.
Despois de rematar os estudos o maior entrou a traballar na Fábrica de Tabacos, e co tempo o máis novo aprobou unha oposición de Persoal de servizos sanitarios.
Eu seguín traballando ata a xubilación, sempre no sector textil.
Como foi o de entrar de voluntaria en Cáritas?
Pois fará uns seis ou sete anos, o párroco e Miluca preguntáronme se podía botar unha man, así empecei, aínda que fai anos que non vivo na parroquia, síntome moi vencellada e son moi de Elviña.
Que vós reporta este voluntariado?
Sempre me tirou o espírito solidario, son a maior de dez irmáns e sempre estou disposta a axudar.
Aquí traballamos, pero todo o mundo me aporta algo, sempre me paro a falar con todo o mundo, creo que é algo moi humano, a tamén me gusta falar cos usuarios do noso servizo, algúns teñen situcións e panoramas moi complicados.
Podería darnos unha valoración do labor de Cáritas durante o estado de alarma?
Eu daríalle un 10, se houbera estas axudas cando eu me criei ou cando criei aos meus fillos...
Temos entendido que nestas duas cáritas parroquiais, cadaquén ten uns encargos ou especialidades, tamén nós dixeron que asesora para diferentes receitas culinarias. É certo iso?
Si que é certo, hai quen se encarga do “papeleo”, da recollida e do transporte, e hai quen prepara e axuda nos repartos. Eu fago un pouco de todo, o que se precise, limpo o peixe e envásoo, tamén envaso os polos e a carne, e logo axudo a preparar e repartir os paquetes.
Está cómoda co resto dos voluntarios?
Somos unha pequena familia, e temos moi bo ambiente, que tratamos de contaxiar ás familias usuarias. Sempre intentamos servir e ter unha boa palabra para todos.

  (Lola Fernández)


(Miluca Maceiras)




Agora pasamos a falar con Miluca (Emilia Maceiras Bermúdez), Miluca tamén naceu, criouse e segue vivindo na parroquia de Elviña. Ten case 72 anos, está casada con Rafael e ten un fillo e unha filla. Terceira dunha familia de seis irmáns. Muller enérxica e decidida.
Seu pai marchou traballar a Euskadi como albanel, era o boom dos altos fornos e da siderurxia. Logo emigrou a Venezuela, xa hai máis de 60 anos. “Ao principio escribía e mantíñamos correspondecia con el, pero despois do sexto ou sétimo ano estivemos moito tempo sen saber del, sen dar sinais de vida. Miña nai e nós incluso recorremos á embaixada.
Despois de máis de trinta anos voltou, estivo un mes ou dous e volta para Venezuela, donde morreu, e máis nada”.
-“Viúvas de vivos e viúvas de mortos”?
Miña nai sería un bo exemplo, tanto foi así que incluso lle expediron a Cartilla de Racionamento, pero nunca quixo facer uso dela.
Pronto empezamos a traballar os irmáns maiores, con catorce ou 15 anos.
-Cando e onde empezades vós a traballar?
Fun á escola, e logo estando empregada examineime para obter o certificado de Estudos Primarios.
Traballei dous anos na tintorería Rama, e logo na Emperatriz máis de 30 anos.
-Cando empezades a colaborar coa parroquia de S.Vicenzo de Elviña?
Xa co anterior párroco, D. José Acuña, durante uns cinco anos, e agora desde que veu D. José Olveira, polo menos outros vintecinco máis. Tanto participo no coro, como axudo co tema das flores e da limpeza do templo, así como na administración e na asociación do cemiterio.
-Que supón para vós o servizo de Cáritas?
Unha satisfacción saber que podemos aportar algo á xente necesitada, algunhas situación son difíciles e penosas. Temos un equipo moi eficiente e ben levado. Tanto traballamos, colocamos, limpamos, repartimos, como contamos un conto ou botamos unha parrafada.
-A Lola tamén lle pedimos opinión sobre as axudas de hoxe en día e as da vosa nenez ou de cando estábades casadas e con fillos.
Multiplicáronse moito, en parte grazas ó labor de Cáritas.
-Son agradecidas as familias usuarias?
Uns máis que outros, nalgunha ocasión sen bebelo nin comelo, vímonos no medio dalgunha lea allea a nós, tendo que intentar separalos e levando algún recordo. Hai xente moi agradecida, e incluso os hai que cando deixan de vir por mellorar a súa situación nós fan chegar o seu cariño e agradecemento. Tamén os hai que esixen ou pagan connosco as súas frustracións.

Ata aquí a nosa pequena homenaxe a todo ese exército solidadrio de formigas que forman Cáritas, e que intentan estar sempre ao lado dos máis débiles.
Son servidores de primeira liña, tiveron e seguen a ter un papel moi importante nas nosas vidas. Non queremos deixar de citar a varios dos compañeiros que tanto axudaron: Vicente, Carmen, Carlos, Luis, Mari Carmen, Salvador, Jesusa, Rogelio, Teresa, Pablo C, Pablo P., Alberto, Paloma, Germán T., Germán P., Mª Olga, José Antonio, Mª José, Stella, Antonio D, Rosa, Manolo, José, Antonio, Raquel, Esther, Laura…


( 1ª metade do s.XX -Elviña)



(Reparto en Elviña durante a pandemia) -  (Lola e Miluca)

Antonio Fondo Rodríguez






venres, 12 de xuño de 2020

GALICIA


LONDRAS EN GALICIA




 (Corredor do noso Instituto, con aves disecadas, algunha pertencente no seu día ao naturalista V. López Seoane) 


E aproveitando, nunca mellor dito, que o Pisuerga pasa por Valladolid, hoxe imos falar de londras galegas. Seguro que xa sabedes a santo de que encetamos este tema. Si, efectivamente, pola suposta presenza dun crocodilo nas ribeiras do río Pisuerga (o vello Pisoraca: se fose un río galaico, a evolución fonética non pasaría de Pisorga). Moitos de nós somos escépticos e pensamos que realmente o que viu a rapazada é unha londra; aínda que como diría o outro, unha nos doe e outra nos proe, quer dicir, dubidamos, porque dunha banda sabemos que hai xente desalmada que compra raras mascotas e logo desfaise delas e doutra banda, hai tanta xente que na vida viu unha londra…

 (Do noso gabinete de Historia Natural. Da colección de láminas antigas)

E que queredes que vos diga? Se debo ser sincera -e convosco procuro sempre selo- o tema é precioso, porque o animal o é e sono tamén, interesantes, as implicacións, os ramais secundarios. Imos seguir o fío que nos trouxo aquí con fidelidade: a ver, non son amiga de manter moitas charlas (chats en inglés) no móbil. De tres que teño abertas, nisto só xogaron dúas. Entroume un chiste bo, deses que fan sorrir [Vese un crocodilo entrevistado, fálalle ao micro: -E que fai vostede polo Pisuerga? -Ata que empece a fase 3 non podo volver ao Nilo] e remítollo ao grupo familiar comentando aquilo de que moitos de nós nunca vimos unha londra -eu a primeira, e xa me gustaría- ao vivo. Apenas se ven xa. E miña irmá retrucou que estaba moi equivocada, e que en Arteixo varias persoas da miña idade si que as viran. Iso picou a miña curiosidade, e abrín a canle do grupo do Instituto. A colaboración foi magnífica, tanto que aquí estamos.

1º responde Antonio, o administrador da charla: lontras, grandes comedoras de troitas, hainas no curso final do Sar en Padrón, eu nunca as vin, non son pescador, pero contábamo algún alumno troiteiro.

2ª responde Dulce: Eu vin unha no Eume

3ª, Noemí: Eu vina unha soa vez, penso que era cerca de Belesar

Dulce engade: Faciamos ‘Kayak’ e ela atravesaba o encoro tan pancha…

4ª, Gloria dinos: Eu vin unha noite un grupo delas nun camiño á beira dun regato en Benquerencia. Viña comigo unha bióloga que ao día seguinte buscou pegadas para saber qué eran os bichazos que se nos cruzaran.

5ª, Ana comenta: Nós vimos unha o 11 de marzo fronte á praia de Riazor (e mándanos o vídeo!)

6ª, Fe, ao igual que María José, pregunta se teñen que ser galegas… Fe, por exemplo, viunas en Noruega…E Luis aproveita para comentar que seguramente hai unha londra galega na lúa (seguro!, dille Fe, e digo eu tamén…).

7ª, Rosa cóntanos que as viu preto de Melide, no río Furelos, nunha ruta duns 6 quilómetros, eran dúas e botáronse rapidamente á auga…, é unha zona onde hai anos se explotaba un sobreiral…

8ª, Pilar tamén intervén: Había bastantes nunha casa á que eu fun, ao lado dun río, na zona entre Betanzos e Irixoa.

Antes de seguir, moitas grazas a todos pola vosa amable e pronta colaboración.


 (Imaxe, tamén antiga, do noso Instituto amado)

Fomos ver variantes da voz londra no DdD, hai unha chea delas: londre lóndrega, lóndriga, variantes ás que cómpre sumar as que recolle o sempre ricaz e sabio Eligio Rivas:

en Ferreira do Valadouro loutra (vocalización de lontra); Bierzo, lundre, lundria.



Que riqueza! Nunca canso de marabillarme da nosa riqueza léxica, do Noroeste en particular, da península en xeral… Pero o súmmum, o culme da marabilla xa foi saber, mercé á entrada no DdD do lexicógrafo D. Eladio Rodríguez:



y aunque Buffon dijo que jamás pudo domesticar uno de estos animales, el naturalista gallego López Seoane dice que tuvo un ejemplar que le seguía por la casa a él y a su familia y criados, y aún le acompañaba al jardín y a la playa que estaba próxima.



Xa vedes, non puiden por menos de relembrar aquel gato, Patocho, que acompañaba mellor ca un can, o meu sogro nos seus paseos ao monte, percorría quilómetros detrás del…

Víctor López Seoane ben merece que abramos un novo ramal. Foi un grande científico e aconséllovos que leades algo da súa frutífera vida na rede. Como foi profesor no primeiro Instituto coruñés, non está de máis que recordemos algo do que se publicou sobre el no libro con que conmemoramos os 125 anos de Instituto da Guarda:

O Gabinete do Instituto coruñés estivo constituído inicialmente por elementos da colección do primeiro profesor de Historia Natural, o naturalista Víctor López Seoane. Pouco despois dotóuselle dos fondos propios, para o que se recorreu ao procedemento habitual na época, a merca de material en París. Dos 22.002 reais e 59 céntimos destinados á adquisición de “material” en 1865, 5.890 reais empregáronse na adquisición na firma de Mr. Eloffe de obxectos para o Gabinete de Historia Natural[1].

En anos sucesivos o Gabinete recibiu contribucións diversas, xeralmente agasallos de particulares. A situación mudou algo desde os derradeiros anos setenta, pois nese nese tempo, 1876,  o Instituto acadou a categoría de “provincial” e puido dispoñer de maiores ingresos, que  permitiron interesantes adquisicións.

Xa na nova ubicación da praza de Pontevedra, en decembro de 1890, o naturalista  Seoane agasallou ao Instituto cun exemplar dunha ave, un mascato (Sula bassana,  “en librea de un año, cazado en alta mar cerca de las costas de la Coruña”).

(“As  Ciencias nas aulas do Instituto”, da autoría de Xosé A. Fraga)



Por hoxe ímolo deixar aquí. Na recámara inda queda unha pequena entrevista co ex alumno de Antonio, o pescador troiteiro que topara londras… Proximamente. Deixádeme só, antes do remate, que pregunte en voz alta onde está arestora ese mascato espléndido (Sula bassana… sabedes que Sula é nome de muller? Hónrome en ter unha amiga así chamada, de Alabama, xa lle dixen que cabía a posibilidade de ter ela na ave mariña a explicación sobre a orixe dese atípico nome… leve posibilidade quizais, pero aí está…). Puxémonos á fala co señor Fraga e díxonos que de estar aínda en bo estado de conservación, tería que estar no Instituto irmán (na Coruña só hai 2 Centros históricos), no Salvador de Madariaga. Queda pendente esa averiguación.



Aquí despedímonos. Feliz fase 3! E relembrade que o confinamento noso fixo a felicidade doutros seres... Non foi en balde o sacrificio, xa que logo...





:::::::::::::::::::::::::::::::



Lontra na Ría do Burgo:









[1] (1866): Memoria leída en el día 16 de setiembre de 1865 en el Instituto local de 2ª enseñanza de La Coruña. Coruña: Establecimiento Tipográfico Puga, p. XIII.