VISITANDO

VISITANDO

Este mércores pasado, 20 de xaneiro, visitounos unha eminencia, o doutor Ángel Carracedo. A finalidade era darlles unha charla aos noso alumnos de ciencias de bacharelato e alí estaban todos, enchendo o Salón de Actos. O señor Alcalde da Coruña, D. Xulio Ferreiro,  quen nos debía unha visita (xa nola prometera cando estiveramos nós de visita no Concello, foi cando nos dixo que nunca entrara no Instituto) aproveitou a oportunidade e veu tamén canda el, e ademais quixo presentalo. Na súa presentación, por certo, comentou que Carracedo, entre outros múltiples méritos, tiña un premio que lle fora concedido por un xurado formado por 21 Premios Nobel. Non vos está nada mal...

 (O doutor Carracedo, o Alcalde da Coruña, a Directora do Instituto. 
Verás moitas fotos máis se fas clic nela)

Vou eu agora transmitirvos algúns dos datos oídos pero deixádeme que empece polo final. Na rolda de preguntas que houbo, e respondendo a unha concreta, o eminente xenetista fixo un repaso breve e sistemático da súa traxectoria: impresionoume profundamente a fidelidade ás raíces así como o agradecemento sincero aos pais; lembrou como a nai estudaba con el, repasaba con el, como o pai o animou a loitar por conseguir un futuro, animouno a intentalo, a non renderse. Vivían en Santa Comba, o pai traballaba no Banco Pastor e falou co director da sucursal para que axudase ao rapaz a conseguir unha bolsa de estudos e ir fóra para estudar xenética... Contaba que a el se debe a fundación por parte de Pedro Barrié dun sistema de axudas para que os galegos poidan ampliar coñecementos no estranxeiro. Gustoume a lealdade aos que o axudaron e o agradecemento sincero (a verdade é que recordei da miña propia vida, meu pai tamén traballaba nun banco e daquela os bancos eran institucións con humanidade: veraneabamos as familias dos traballadores naquela magnífica residencia de Cercedilla, había bolsas para frecuentar a Universidade fóra de Coruña, etc., etc.).

(Foto: Mario S. García)

Comezou dicindo que a súa esposa foi alumna do Eusebio da Guarda, unha honra e un pracer  dobremente xustificado estaren aquí...

Carracedo ten sentido evidente do humor: xustificando o ter que falar sempre sentado, contounos que lle gustaría dicir que a dor da hernia que está padecendo fora producida pola pesca dun exemplar xigantesco pero que en realidade fora por podar hortensias.

(Foto: Pedro R. Porca)

Entrando en materia xa:

Dirixo un grupo de 150 persoas... Facemos investigación xenómica e tamén aplicamos os nosos coñecementos a solucionar problemas tanto na xustiza (xa dixera o señor alcalde que formaban unha especie de CSI en Galicia) como no eido da saúde... No grupo hai 15 nacionalidades... O inglés é o idioma da ciencia... O planeta ten uns 4500 millóns de anos pero a vida ten menos, digamos que hai uns 4000 millóns de anos que apareceu a vida... Que é o que ten vida? Todo aquilo que ten ADN... Nós podemos sintetizar quimicamente o ADN... A vida puido nacer sintetizando... e tamén puido nacer de forma espontánea, e tamén hai quen di que veu do espazo exterior. O caso é que apareceu, e o máis probable é que aparecese aquí e se sintetizase aquí... Un gato, unha árbore, unha bacteria teñen ADN. É unha molécula de instrucións. Pódese dividir... O libro da vida parte dun vocabulario de catro letras: A T G C. Pódese dividir... e así apareceron os organismos pluricelulares... A morte celular é un novo capítulo, e necesario, nese libro da vida... Se as células non morresen, teriamos 500 quilos de cerebro, intestinos de varios quilómetros que arrastrariamos polo chan... imaxinade, non se podería vivir...O cancro é un fallo dunha ou máis instrucións de morte celular. Outra instrución é a mutación... para diferenciar os fillos. As mutacións son imprescindibles, se non virían os cambios climáticos ou un andazo e morreriamos todos. A mutación é a fonte da variabilidade, orixinou as diferenzas entre os seres vivos mais tamén é causa da enfermidade. Así que morte e enfermidade son consubstanciais á vida... No libro da vida contamos 23 tomos, cada un coma unha Torre de Hércules... 3.200.000.000 pares de xens... Un grande sabio, Frederik Sanger, inventou unha técnica (secuenciación) para ler no libro da vida, grazas a el puidemos avanzar, porque ante sen el se cadra para ler unha páxina de 100 letras facían falta cen homes científicos e un mes de tempo... Pero houbo grandes avances, non vos dades unha idea, tanto no mundo da informática como no da química, e así, tras doce anos de duro e intenso traballo e miles de millóns de euros, completouse o Proxecto do Xenoma Humano. Unha auténtica revolución en Medicina. Desde 1990 ao 2002. Avanzouse moitísimo: permite diagnosticar enfermidades xenéticas: son logros antes impensables. Eu formo parte da Fundación Galega de Medicina Xenómica... Imos falar agora doutra aplicación: un 99’5% das letras son iguais (esencial Identidade Humana). Unha formiga con respecto á outra é dez veces máis distinta ca un home con respecto a outro home. Un chinés é moito máis distinto a outro chinés ca un europeo doutro europeo. Hai, como vos dicía, outra aplicación importante destes coñecementos: a medicina forense...están implicados químicos, psiquiatras, xenetistas... De moitas partes do mundo nos consultan. Que nos piden? Pois por exemplo, probas de paternidade. Tedes que saber que antes iso non valía para nada. As leis ditaban “Fillo ilexítimo” e punto, pero agora, desde o ano 1980, a raíz da Constitución de 1978, os fillos, habidos ou non no matrimonio, teñen todos os mesmos dereitos, aínda que as leis poden variar algo, por exemplo e a diferenza do que ocorre en Europa, en España a xustiza pide, para poder un fillo solicitar a proba de paternidade, “un principio de proba”. Son probas fáciles, abonda cun pouco de cuspe, de sangue... Xa non tan fáciles no campo da criminalística biolóxica porque se contaminan as probas e poden xuntarse moitas... Hai poucos laboratorios especializados no mundo. Nós recibimos probas e peticións de todo o mundo.

Falou tamén do ADN mitocondrial, que se transmite por vía feminina: Vale para reproducir xenealoxías... Aplicouse, por exemplo, ao caso dos Romanov... grazas á relación de parentela entre o Príncipe de Edimburgo e a zarina Alejandra... e inda que me desguste quitarlle o velo ao misterio, debo dicirvos que alí [soterrada] estaba Anastasia... [da importancia do mito romántico]... E se analizamos os restos de Santiago e dos dous discípulos que descansan na Catedral e vemos que son galegos? Tamén se analizaron os restos de Colón que supostamente xacen tanto en Sevilla como en Santo Domingo, pero claro, cando analizamos os restos do fillo, os resultados remiten á nai, non ao pai...

Cando os atentados de Atocha en Madrid tamén nos pediron que analizásemos restos... Puidemos chegar a conclusións como esta: é tantos millóns máis probable que sexa arxelino ca europeo... analizamos nunha gorra ou mochila... tantos millóns máis probable que esa gorra ou mochila sexa dun europeo ca dun arxelino, porque claro no tren ían máis pasaxeiros ca os propios terroristas... Podemos asegurar, outro exemplo, duns restos: hai un 80% de riscos de africano, un X%  [non recordo exactamente] de europeo, un 7% de americano, isto é, un ser humano do Caribe e en concreto de Xamaica...

Outro tema fascinante que tocou:  E que pasa coas bases de datos de ADN? Hainas en países de cero democracia... Hai estados como Alabama que propoñen facer bases de datos de todo o mundo... Queremos estar tan controlados? Cal é o límite entre seguridade e liberdade?

Este tipo de ferramentas é básico para coñecer a historia das migracións humanas. É unha ferramenta esencia para a historia da humanidade.

 (Foto: Mario S. García)

E xa para rematar, un par de datos máis: Unha persoa do público preguntoulle, a propósito do ADN mitocondrial se se podía falar en orixe dunha Eva e moitos Adáns e el respondeu: Sete Evas... De cando en vez, cada 4 xeracións, unha letra cambia. As sete letras máis antigas están en África.

E o derradeiro concepto por hoxe: Levamos 150.000 anos como homo sapiens. Levamos iso. Antes había outra cousa...