ENTREVISTA A ANNA CABALLÉ
(Anna Caballé
coordina a Unidade de Estudos Biográficos
da Universidade de Barcelona)
-A pesar de que o
seu libro, El bolso de Ana Karenina,
vai cumprir seis anos de vida, o certo é que os nosos alumnos, na
súa inmensa maioría, descoñecen o tema. Digamos que viven noutra
realidade. Sería vostede tan amable, señora Caballé, de
explicarlles brevemente en que consiste esa estupenda historia do
bolso de Ana Karenina?
-Celebro
que les guste porque la historia es, en efecto, muy curiosa. La idea
del título me surgió leyendo un curso de literatura rusa impartido
por el novelista Vladimir Nabokov, poco
después de llegar a los Estados Unidos. Lo contrataron en la
Universidad de Stanford y él se preparó una serie de lecciones,
entre ellas figuraba una dedicada a su novela preferida, Ana
Karenina, de Tolstoi. A sus estudiantes siempre les ponderaba la
importancia de los detalles: la literatura está en el detalle,
decía. Y en sus clases les hacía reparar en los detalles de las
novelas que estudiaban. Así que a la hora de examinar seguía con
el mismo criterio: ¿qué contenía el bolso de mano cuando Ana
Karenina se arroja al tren? era una pregunta que Nabokov podía
hacer en un examen. Y para contestarla hay que conocer muy bien la
novela. Algunos estudiantes se quejaban del grado de dificultad de
sus exámenes, y de lo atípicos que eran, pero él no cambió de
criterio.
-Sen temor a
esaxerar, vostede é unha das maiores especialistas, senón a maior,
en literatura biográfica do Estado, e parte do estranxeiro. Por
poñer un exemplo, pensemos na biografía escrita por vostede de
Carmen Laforet. Un, tras lela, queda con ganas de saber máis (a
relación con Sender, sen ir máis lonxe…). Deixando a un lado o
libro do seu fillo, Muerte en Zamora,
concibido desde un punto de vista, lóxicamente moi próximo ao
personaxe biografado, coñece vostede algunha biografía de Ramón J.
Sender que combine o rigor no tratamento dos datos e a intuición, o
acercamento ao personaxe (Sender é un autor que apreciamos
moitísimo)?
-Gracias
por el elogio. Yo sólo conozco, aparte de
Muerte en Zamora,
la biografía de Jesús Vived Mairal, publicada por Páginas de
Espuma. Sender es un personaje que se hace entrañable y yo misma me
quedé con las ganas de seguir profundizando en él y en su vida,
tan aislado en su exilio californiano y necesitado de afecto al
mismo tiempo. Sin duda se enamoró de Laforet, pero ella no le
correspondió.
-Volvendo a C.
Laforet, no noso centro non recordamos que
se teña recomendado nunca a súa lectura nin en cuarto da ESO nin no
bacharelato. Recomendaría vostede neses niveis a lectura de Nada?
-No
en ESO, pero desde luego sí en el Bachillerato pues Nada
es una novela que habla del desconcierto de la juventud, de esa
etapa en que los sentimientos y los deseos son tan poderosos que te
pueden alejar de la realidad y encerrarte peligrosamente en ti
mismo.
-Falando
doutros grandes seres humanos, que significou para vostede a amizade
de Carlos Castilla del Pino (porque as súas biografías denotan un
coñecemento psicolóxico profundo do personaxe)?
-Pues
me honró con su amistad y es una de las mayores satisfacciones de
mi vida. Me enseñó a ser exigente e intelectualmente disciplinada.
Su presencia imponía porque no toleraba la expresión indecisa o
vulgar, así que hablar con él era un ejercicio que te obligaba a
involucrarte plenamente en lo que decías. Era un hombre destinado a
la ciencia, no a la familia, y estoy segura de que en otro país,
con otros estímulos, hubiera llegado muy lejos.
-Señora Caballé,
sería posible un bosquexo biográfico de escritores a nivel
universal, tomando como modelo o texto breve pero que funciona tan
ben, cuxo prototipo aparece no seu libro xa citado, El
bolso de Ana Karenina? En ocasións
parece que o biografismo está mal visto, o que aparece do xénero
nos libros de texto soe ser un ladrillo indixerible, e con todo e
iso, autores como Caballero Bonald confesan terse decantado pola
creación literaria lendo a autobiografía dun predecesor no oficio,
La vida aventurera
de Espronceda, no caso de Caballero Bonald.
-Yo
creo firmemente en la biografía como género que te permite la
reflexión sobre la vida humana, una reflexión moral, a partir del
conocimiento de otras vidas que tomaron sus propias decisiones. Creo
además que ante un autor que encierra alguna dificultad, o muy
alejado en el tiempo, leer una biografía suya nos proporciona una
clave de acceso muy útil a la hora de enfocar la obra. La leemos
sabiendo cómo era y las dificultades a las que se enfrentó.
Sabiendo algo de la época y de sus costumbres. Para mí el libro
que tuvo un efecto similar al que dice Caballero Bonald para sí
mismo fue María Antonieta,
de Stefan Zweig.
-Profesora,
que está lendo vostede agora?
-Pues
en este mismo momento estoy con tres libros: Vida,
de Juan Ramón Jiménez, una serie de notas sobre su obra escritas
en diferentes momentos de su existencia (publicado por Pre-Textos);
Las mujeres de Hermann Hesse,
una biografía coral de las tres esposas del autor de El
lobo estepario – una novela que
encanta a la juventud- y un libro apasionante porque comprendes la
diferencia entre el artista y el hombre (este, sorprendentemente
para mí, muy por detrás de aquel). Y leo también una obra de
teatro Errores del corazón
de Gertrudis Gómez de Avellaneda para mi clase del lunes. Tres
autores y géneros muy distintos pero estoy acostumbrada a pasar de
un tema a otro.
-Que
leva Anna Caballé no seu bolso? (Non quixeramos que xulgase a
pregunta como impúdica ou moi atrevida, senón como unha mostra de
liberdade literario-comunicativa).
-Ja,
ja, ja. Pues las cosas habituales en un bolso –billetero,
pintalabios, móvil, llaves, agenda, gafas, abanico…- y un par de
cosas imprescindibles para mí: un bolígrafo Waterman estampado en
azules, regalo de mi amiga Joana Bonet, y
un cuaderno de 10x15cm que voy renovando y donde anoto las cosas que
no quiero olvidar.
-Moitísimas grazas
por atendernos, señora Caballé. Desexámoslle longos e prolíficos
anos de vida literaria.
-Gracias a vosotras,
Julia y Charo. Nos tuteamos ¿no? Somos colegas. Un saludo a toda la
gente de vuestro Instituto y mucho ánimo. Vivimos tiempos difíciles
pero llenos de posibilidades también.
(Entrevistadoras:
Julia Pedrido e Charo Soto)
Estupenda entrevista, muller apaixonante e referencias bibliográficas para anotar.
ResponderEliminarSin duda vou directo a anotar" Nada" como próximo libro a leer para cando teña algo de tempo. Polo demais, una entrevista interesante que me animou un pouco máis a aficionarme á lectura
ResponderEliminar