LENDO A HOMERO

LENDO A HOMERO (I)

Os cazatesouros estiveron lendo A Odisea. Unha versión reducida, inda que bastante completiña.

-E a vós, que foi o que máis vos gustou do libro?

-A min fíxome moita graza que cada vez que naufraga desembarca nunha illa distinta… [Este é Samuel, loiro; teño que explicarlles que unha das illas, que Homero chama Trinacia, é hoxe chamada Sicilia, e cando poida hei ensinarlles a bandeira que inda chaman así, a Trinacria, “tres ángulos”].

Pregunto se aparece Atenea: contestan todos, si que aparece, e dinme:

-Axuda sempre a Ulises.

 -Disfrázase ao principio de home.

-E tamén de Telémaco!

-E ao final transforma a Ulises en vagabundo.

-Epítetos para Ulises?

-“O afortunado” [Fala Andrés Lois]

-Na Ilíada din del que era tan discreto coma Zeus. E tamén lle chaman “o de moitas astucias”, vamos, o que se chama en galego un milmañas. Aquí en que se nota o seu enxeño?

-No episodio das sereas, é el o que recorre á cera para tapar os oídos e logo átase ao pau [Volve ser Andrés].

-Penélope –di Ana- tamén ten enxeño, ela tece un sudario para…

-Menelao. Non, para Ulises.

-Para Laertes –prosegue Ana, tras recobrar o fío-, e logo desfaino pola noite e mentres dille aos pretendentes que en canto o acabe casará cun deles…

-Pero unha criada descóbrea e cóntao –fala Xosé.

-Así que hai unha criada lareta…

-Poucas son fieis, profe… Pero logo reciben o seu castigo cando volve Ulises.

Ficamos un tanto pensativos. Toca o timbre. Vanse. Proseguimos outro martes, porque inda hai preguntas na man, ou no tinteiro, como queirades. A min sedúceme ese amor profundo de Atenea por Ulises. Sempre pensando nel e en como axudalo.

-Coñecedes outras formas de comunicarse Deus ou un deus cos homes?

Quedan meditando. O primeiro en responder é Xosé.

-A través doutros homes.

-Bingo! Os profetas. Máis, dicídeme máis.

-Por sinais.

-Por exemplo?

-Unha tempestade…

-Moi ben.

-Por soños [Valentina, brillante]

Volve Xosé, a quen case lle dou hoxe un mestrado en comunicación:

-Mandando enviados, coma un anxo.

Estupendo. Quedo moi satisfeita.

-E que outra cousa vos gustou especialmente do libro?

-A min cando pasan polo estreito de  Escila e Caribdis, Escila é un monstruo tremendo, é un episodio moi emocionante [fala Mario].

-A min –di Andrés- o final: é un final espectacular, cando Ulises dispara aquel tiro con arco.

-Había que ter moita forza para vencer así aos pretendentes, máis novos ca el, porque el non era xa un mozo precisamente. A ver, dicídeme, cantos anos tería Ulises? Cantos anos durou o seu periplo? Sabedes o que é un periplo, non si?

-Si, a viaxe desde Troia… Durou 20 anos.

-Sete con Calipso.

-Daríalle tempo a ter fillos…

-Tivo dous, profe.

-Vinte en total, mais sumádelle os que durou a guerra de Troia: uns dez. En total trinta. E cantos tería cando saíu de Itaca para dirixirse a Troia?

-Polo menos tería 20. Así son 50.

-Para a época, case un vello. E dispara mellor cós mozos. Un heroe.

-Axudado por Atenea.

-E as sereas? Non vos gustou ese episodio? Aquí en Coruña temos dúas sereas. Unha na praia de Verberiana e outra en Adormideras. Tedes que averiguar quen as esculpiu.

[Logo indagaron máis cousas das sereas coruñesas, e Ana viu que en certas cartas náuticas da costa coruñesa aparece a furna chamada a sereíña pola lenda dunha serea que atraía aos barcos para que naufragaran; tamén leu da lenda da serea dos Mariño; e eu conteilles outra lenda que explica a forma da península herculina atribuíndolle a forma dun corpo dunha muller-serea que morrera de amores por un coruñés-pescador que a abandonara].

Valentina explícame con detalle como Ulises as oíu falar porque non se puxo cera nos oídos, mentres os compañeiros si os taparon, e que queía oílas cantar e pugnaba por desamarrarse, pero daquela Perimedes e Euríloco apertaron aínda máis as cordas que o ataban ao nastro. Logo, a soas, veume á cabeza outro dato fermoso das sereas: din os expertos –concretamente o profesor J. Casas Rigall- que a primeira vez que se documenta en castelán o mito da serea é no chamado Libro de Alexandre, anónimo medieval: é nunha pasaxe que transcorre no deserto exipcio e dise que camiñar polo deserto con sede e poeira produce tal sufrimento que non sería maior a pena alí onde canta a serea (c. 1179, edición de Casas Rigall). Pero agora, cos medios técnicos que hai e a elaboración dos novos corpus, somos capaces de documentar a voz sereas máis atrás no tempo (no CORDE aparece nun libro de arredor do 1223, El libro de la semejanza de las cosas, anónimo).

Aquí deixamos aos cazatesouros con esta historia que tanto deu de si na historia da literatura occidental. Agora deberían ir pensando en ver, tempo andando, algunha película relacionada co tema. Por exemplo unha odisea moderna, A mirada de Ulises, de Theo Angelopoulos. Altamente recomendable.

 

(A bandeira de Sicilia, coa trinacria. Foto de Charo Soto)