CAMPANARIOS DE GALICIA
TRABALLO DE CAMPANARIOS (I)
(Sarandóns,
Cabanas, Cullergondo e Vións: catro parroquias do Concello de Abegondo, A
Coruña)
Carmen
Arbáizar, alumna de 2º Bach. F no Curso 2016-17.
Sarandóns
Na parroquia de
Sarandóns, preto de Carral, contan con dous camapanarios. O máis grande
destínase actualmente a dar noticia dos falecementos. Segundo sexa un home ou
unha muller, os repeniques das campás escóitanse de xeito diferente. No caso
das mulleres soan dúas badaladas da campá máis grande e a última da máis pequena.
No caso das mulleres é ao revés, dúas badaladas da campá pequena e unha da
grande.
Hai xa anos,
as mesmas campás utilizábanse para avisar á aldea, carente de reloxos, de que
era mediodía e incluso en caso de lume.
A aldea de Sarandóns
ten unha particularidade, xa que para avisar a misa emprega unha campá
pequeniña á que chama “esquilón” e que ten esta función exclusiva. As campás
repícanse dúas veces xusto antes de que comece a misa e tres unha vez que chega
o cura.
Actualmente a igrexa
non conta con sacristán ningún e a aldea ten un mozo contratado para tocar as
campás. Cobra 60-70 euros ao mes dependendo da actividade que haxa.
Nesta aldea falei
co cura.
(Imaxe en exclusiva da sancristía)
Cabanas
Na parroquia
de Cabanas, xa hai anos, as campás non só avisaban do mediodía para os que non
tiñan reloxo, senón que tamén repicaban ás oito, no inverno, e ás dez, no
verán. Para avisar a misa, tocábanse as campás en tres fases: na primeira,
dábanse dous toques dez minutos antes da misa; na segunda, dábanse tres con
motivo da chegada do cura; e na última, unha, para infomar do comezo da misa.
Actualmente as
campás só se empregan para avisar dos finamentos, seguindo o mesmo protocolo cás
de Sarandóns segundo sexa o defunto home ou muller.
Falei con Lino
do Campo.
Cullergondo
Cullergondo
conta con dous campanarios: o público, propio da vila, e un privado, anexionado
a un pazo recentemente restaurado e cuxos donos son naturais de Castela-León.
(Campanario público)
O
campanario público conta co mesmo protocolo para dar conta das defuncións que
Sarandóns, pero ten unha característica inédita: o día de Noitevella, en fin de
ano, as campás fanse repicar tres veces de xeito que o primero repique sexa o
derradeiro do ano, o segundo no minuto cero e o terceiro o que dea a benvida ao
ano novo.
En referencia
ao campanario privado, situado na “Capela do Pazo”, cabe destacar que permanece
aberto ao público todo o ano, pero á pequena campá só se lle dá uso o 7 de
agosto, día no que se venera o seu santo, San Caetano, e se celebra unha misa
no seu nome. Para informar dela empréganse os repeniques do campanario privado.
Vións
Na parroquia
de Vións, xa hai tempo, utilizábanse as campás para avisar que había misa. Como
era unha parroquia grande, avisábase da misa durante cinco minutos nos que
tocaba un experto. Despois, tiñan lugar dúas badaladas para informar da chegada
do cura, a xente do lugar refírese a estas dúas badaladas como “xeira do cura”.
Por último, repicábanse tres veces cando a misa estaba a punto de comezar.
A orixe das
primeiras campás da vila son do sécula XIX e foron unha doazón do xastre da
vila. Non obstante, na década dos 40 foron cambiadas e hai vinte anos
substituídas de novo polo uso. Hai xa anos, as badaladas que informaban de que
pronto ía anoitecer eran chamadas as “Campanas da oración”. Nestes tempos, o
respecto cara ás campás era tal que se conta que unha muller lle ofreceu a súa
casa preto da igrexa ao cura para que durmise os días que tiña que repicar as
campás.
Unha das
lendas, neste caso de terror, que circulan sobre o campanario é a seguinte: na
década dos 30 o dono do campanario non era o propio cura nin a propia sede
eclesiástica, senón unha familia bastante adiñeirada da vila que ía en
persoa repicar as campás. Unha das
condicións que debían cumprir a rego para permanecer cos terreos da igrexa era
repicar as campás todas as noites, e no caso de evadir o deber durante máis de
tres días seguidos, perderían o terreo. Pois ben, unha noite un dos homes da
casa foi repicar as campás e no momento de meter a man nos badalos (que se
atopaban nun burato que conectaba coa igrexa para evitar trasnadas dos cativos)
unha man agarrouno e non o soltaba. Á mañá seguinte, o home refusou que el ou
calquera da súa familia volvese repicar as campás e os terreos pasaron
inmediantamente ás mans da parroquia. A día de hoxe ninguén sabe o que ocorreu
realmente, aínda que algúns especulan que puidese ser o cura para facerse cos
terreos.
[NOTAS:
Encetamos hoxe
unha serie de traballiños sobre as campás: é un tema que sempre exerceu sobre
nós unha especie de fascinación. Non somos os únicos en experimentar tal engado,
hai blogs galegos especializados no tema: precisamente nun deles,
CAMPANÓNIMOS, deixamos hai tempo un
comentario que agora retomo:
“O tema das campás é precioso. Nun libro de
Toso sobre lendas de Venecia veñen os nomes das campás da catedral de san
Marcos: a Marangona (avisaba de xuntanzas do 'Maggior Consiglio', a Trottiera
ou Troteira, así chamada porque cando soaba os cabalos do pazo ducal parece que
querían lanzarse ao trote, a Nona, a Mezza Terza e a Renghiera ou Maleficio, un
nome que se xustifica porque avisaba de execucións capitais. Xa digo, un tema
estupendo”.
En tempos,
visitamos (creo relembrar que foramos as tres _Carme, Uxía e unha servidora) o
museo das campás de Urueña, Valladolid. Esperemos que este son vos seduza
minimamente e desde logo, se coñecedes nomes das campás da vosa parroquia, non
esquezades comunicárnolos. Moitas grazas.
Pecho este
capituliño relembrando a miña avoa coruñesa, Pura Vieiro Allú, nacida no barrio
de santa Lucía en 1908: eu nacín na súa casa cando vivían xa os avós na rúa
Joaquín Galiacho, en Monelos. Moitas lembranzas teño daquela clara cociña que
daba á Cubela, desde onde se vía o vello reformatorio, as leiras por riba do
Corgo e desde onde se oían perfectamente as badaladas da igrexa na que
bautizaran o meu pai e mais fun eu bautizada. A avoa Pura sabía inda distinguir
perfectamente se morrera un home ou unha muller polo saudadoso repique das
campás de santa María de Oza. Ese é un saber que se perde a un ritmo galopante…
Notas de Charo Soto].
Ningún comentario:
Publicar un comentario