“NADA” – CARMEN LAFORET
Opinión persoal
A verdade é que este libro faite poñer
na pel de Andrea, nos sentimentos e na angustia que sofre continuamente; é
entretido por momentos, ás veces romántico tamén e ao final triste pola morte
de Román. Nunca lera unha novela así, nótase no comportamento da familia o
sentimento da época que están vivindo (posguerra), gustoume bastante xa que me
enganchei á súa lectura polas cousas e situacións que cada día vivía a familia,
conmoveume e realmente, como dixen antes, ten algo que fai que a túa empatía se
incremente e sintas exactamente o mesmo que os personaxes en cada momento. Moi
bo libro, e por suposto, recomendo a súa lectura.
Alba
Souto Parga, 4ºB.
(Barcelona: estación de Francia nos anos 40: a esta estación chega Andrea ao principio da novela)
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
(Barcelona nos anos 40. Paseo de Gracia)
Aí atrás, falando con Lisi
(colega de lingua castelá e literatura) de certos alumnos que temos en común,
enxalzoume o traballo de Alba Souto sobre Nada
de Carmen Laforet. Eu coincidín en
grande medida na valoración sobre a marcha e progresos de Alba porque
xustamente por aqueles días, comentando certos versos do poema de Celso Emilio,
“Deitado fronte ao mar”, que viña no
libro de texto (Non falo pra os
soberbios,/ non falo pra os ruís e
poderosos,/ non falo pra os
finchados, / non falo pra os valeiros,/ non
falo pra os estúpidos) pregunteilles que outros versos lles relembraban e
ela fora a primeira en erguer a man e citar aqueloutros de Pondal, os que
aluden aos imbéciles e escuros que non son capaces de entender a voz dos
piñeiros…
A conversa sobre o libro
de Laforet deunos pé para falarmos das voces femininas na literatura: Lisi
confesaba que ás veces pensa que si é lícito falar de certas voces femininas
máis capaces de espellar a complexidade humana da muller (fronte a aqueloutros
enfoques, non infrecuentes, masculinos que deseñan a muller coma unha meretriz
ou coma unha santa abnegada, de forma un tanto maniquea ou simplista). Claro
que tamén recoñecía as grandes excepcións: Tolstoi, Flaubert, Clarín. Dicía
Lisi. E inda se podían engadir outros clásicos, como Cervantes, por exemplo,
tan perspicaz e tan bo coñecedor da psicoloxía da muller. Porén, este día a
miña colega matizaba: sabes?, estou lendo
Patria de Aramburu e recoñezo que é
brillante á hora de lles dar vida e poñerlles voz aos personaxes femininos…
Si e non. Si que hai homes
escritores que escriben ben sobre a forma de ser das mulleres. E viceversa. E
non, non é doado determinar fronteiras entre homes e mulleres, autoras e
autores. Na conversa mínima sobre o tema (os cinco minutos entre clase e clase
só dan tempo para breves pinceladas) interveu un chis Gundín, quen dixo: o que está claro para min é que Carmen
Laforet estaba ben asesorada: ela participaba en tertulias literarias de nivel
naquela facultade, naqueles tempos…
Conclusión rapidísima:
cómpre cultivar sempre a arte tertuliana.
Volvamos aínda un par de
minutos, con Alba e con Nada, por
favor.
(Barcelona: a rúa Aribau a principios do século XX. Aí vivía a familia de Andrea)
OS TEMAS DA OBRA
Pídolle a Alba que ordene de 1 (máxima
importancia) a 5 os temas posibles na novela, e que engada ela outros, se cre
que os hai e que teñen un peso específico na obra e o resultado é este:
1º.
A evolución dunha persoa adolescente.
2º.
A miseria da sociedade española da posguerra.
3º.
As desigualdades sociais.
4º.
As diferenzas xeracionais.
5º.
A liberdade en xeral e/ou a falta da liberdade da muller en particular.
Engade
a nosa alumna que o tema principal, o nº 1, está fortemente influenciado polo
segundo.
Na nosa opinión, as diferenzas
xeracionais non pesan tanto como a falta de liberdade da muller, inda que na
novela de Laforet, se ben se pensa, un factor está moi
relacionado co outro. É a tía Angustias, representante da outra xeración, quen
enuncia claramente desde o principio os límites: “unha muller para ser boa, ou
casa ou métese monxa”. Angustia é controladora, quere saber a onde vai e de
onde vén cando Andrea sae da atmosfera familiar.
A liberdade é fundamental, para Andrea
tamén: quizais se non fose muller, non sentiría tan fondamente a súa falta e
non tería ela mesma a necesidade de buscala,
creala ou reinventala a través da literatura: Llorar en soledad era lo único que a mí, en mi adolescencia, me estaba
permitido. Todo lo demás lo hacía y lo sentía rodeada de ojos vigilantes
(p. 216 da ed. abaixo citada).
Podían enunciarse outros subtemas,
como o amor e a amizade. A relación das dúas amigas, Andrea é Ena, é un
paradigma literario de amizade feminina. Tamén vemos en esbozo outros amores: o
da nai de Ena por Román (obsesión de adolescente: modelo do mal amor, ou como
dicía Rosalía, amores cativos, en Follas Novas); como hai un prototipo de amores tranquilos (o que sente Jaime por Ena); e temos o amor medio prohibido da curmá polo curmán
(apenas un bosquexo na distancia, na festa rica en asociacións literarias -aquí
é a muller a da clase inferior e o home é o burgués clasista: no libro de
Marsé, Últimas tardes con Teresa, é
ao contrario).
E hai, por suposto, outro subtema
aínda, subtema que en certas páxinas medra e agarra con forza impetuosa e
espiritual o corazón do lector: o amor pola cidade en que un vive, neste caso
Barcelona. A Barcelona de outrora, a que non volve, a que deixa un pouso de
señardade (sentímolo todos con clareza cada vez que paseamos e volvemos aos
lugares da infancia: sexa na Coruña, sexa na vella Barcino). Subimos ao
Tibidabo con Andrea e nada que ver coa cidade do 2017: Los pinos corrían en una manada espesa y fragante montaña abajo, extendiéndose
en grandes bosques hasta que la ciudad empezaba. Lo verde la envolvía,
abrazándola. (páx. 151 na moi coidada edición de Círculo de Lectores, edición acompañada dun caderniño soberbio,
rico en datos, de Ana Cabello). Outra lembranza da vella Coruña perdida, a dos
merendeiros: Comíamos [...] en merenderos, entre pinos, al aire libre
(p. 131). É curioso, como a mente asocia e une lembranzas. Cando Andrea recorda
el tintineo del tranvía e aquel grito lejano: -Drapaireee! (a chamada
polo trapeiro), nós recordamos o trole, o número 4 de Monelos a san Amaro, o número 12 dos Castros á Cidade Escolar, e
recordamos aqueloutro berro coruñés, de barriada: -Sardiña viviiiña!
Ah! A torre gótica da súa catedral:
grazas a ela na noite pode elevarse o espírito de Andrea nunha simbiose símbolo
pétreo-alma humana. E esa luz, esa
barroca, inconfundible luz de Barcelona (p. 219).
Debémoslle agradecer á nosa colega
María Luisa Prado (Lisi) e mais á nosa alumna de cuarto da ESO, Alba
Souto, a relectura feliz, a redescuberta
de Nada. Descanse en paz Carmen
Laforet. Séxalle leve a terra, si.
(Portada da primeira edición da novela de Laforet)
Ningún comentario:
Publicar un comentario