A CORUÑA

CORUÑA

Móllate!

(Na aula: os nosos alumnos de 4º debatendo ideas)

 

Achégase a data do 23 de xuño coa noite que chaman meiga. Ou máxica. Cos ritos para escorrentar meigallos e co lume simbólico. Algún día purificador: hoxe contaminamos máis que purificamos. Cando eu era nena (xa vos dixen que nacín na rúa Joaquín Galiacho pero crieime nos Castros) todo o mundo dicía las lumeradas de San Juan (non era o único galeguismo léxico que se integraba alegremente no castelán coruñés urbano: recordo especialmente os solagos na praia de Lazareto, oye, que te meto un solago, eh!, que tempos aqueles en que iamos nadando en competición ás mexilloneiras, botábanse de cabeza os rapaces desde o Puntal, e meu pai volvía algún domingo de pescar fanecas cos amigos, todo alí mesmo, en Oza...) e montábanse por barriadas, as lumaradas, digo. A celebración multitudinaria en Riazor ten, de todos os xeitos, moitos anos de vida... Corenta anos ben, se non máis.

O caso é que hai un certo grao de concienciación cívica arredor do tema. Somos moitos os que pensamos que as celebracións na baía nosa se pasaron de rosca, pasáronse sete parroquias.  Quizais moitos dos que troulean esa noite e botan tanto lixo ao mar non teñan visto os documentais dos últimos tempos sobre os fondos dos mares do planeta convertidos en selvas, xunglas mortais de plásticos. O inicio do caos: unha imaxe dantesca.

O Concello lanza este ano unha campaña –Móllate!-  desde a Concellaría de Medio Ambiente. Participan varios centros públicos. Entre eles o noso. Hoxe venres 3 de xuño reuníanse nunha aula de 4º da ESO e alá estaban varias rapazas do Club de Lectura, rapaces de 4º en xeral, Cristina –a profesora de Bioloxía-, e Paula, Olga, Alba e Óscar, do Festival Mar de Mares. As fotos que vos presento foron feitas mentres pensaban e traballaban a modo de tormenta de ideas para logo seren plasmados, os resultados,  nunha inmensa lona que colgarán de fachada do insti. Promete. Había que axudar, provocar que as ideas fluísen... Ideas e imaxes: Que queredes que fagan? Que queredes que sintan? (os receptores cando volas lean, cando as vexan).  Fomos curioseando: nunha das posibles imaxes, o símbolo básico era un soberbio albatros. 

 (Na presentación da campaña no Concello herculino: alumnos e profesora, Cristina Viqueira, do noso centro)

Noutro pupitre gústanos o expresionismo de Bruno: Vese un home, abre un peixe para cociñalo e comelo e dentro só hai plástico...

Bruno provocou esta reflexión en voz alta con eles: Fixédevos que historia, que cambio: nos relatos antigos que eu amo, dentro do peixe –por exemplo un salmón- aparecen cousas marabillosas, incluso pode agacharse aí un ovo que ten dentro á súa vez o corazón do heroe... E agora dentro dos peixes hai plástico e outras porcalladas varias (como mercurio e outros metais pesados, sobre todo nos máis grandes)... Si que cambiou o conto, e non sempre para ben.

Porque antes , engadín, había moitísimos máis salmóns ca agora, polo menos en Galicia... Nunca oístes falar do salmón de san Rosendo, no río Eume?

 (Riazor preparándose para a noite de san Xoán nun destes anos pasados; as dúas fotos de Riazor están tomadas da Internet)

E vós, coñecedes esa historia que dalgunha forma entronca con outros contos marabillosos ou míticos que circulan pola vella Europa (imos poñer só un exempliño: na lenda –ou ciclo-  do heroe irlandés Cuchulain, Blathnat arríncalle ao seu esposo o rei Curoi o segredo de que a súa alma está oculta nunha mazá no estómago dun salmón que aparece unha vez cada sete anos nun manancial dunha aba de Slieve Mis [tamén chamada a Montaña do dolmen de Amergin, que como algún saberá era o nome do druída que acompañou a Irlanda a Breogán])?

Vóuvolo contar [é fermosa e breve: relembra a historia daquel tirano, Polícrates de Samos, que tiña medo de provocar a envexa dos deuses por ser tan rico e feliz e lanza un anel de ouro ao mar, e paseando outro día polo areal, un golfiño devólvello..., de aí o Complexo de Polícrates que pode ser analizado en Follas Novas, así o fai Marina Mayoral]  e xa vos deixo. Lembremos o principal: atentos en Riazor a non emporcar o mar.

“Desde a central do Eume baixamos ao río e seguimos un vieiro estreito. Chegamos, na compaña do atento Mouriño, ata un manancial que nace na chamada ‘pena ribeira’: aí precisamente foi onde un pescador que chegara do alén da Serra de San Mamede, atraído pola fama dos salmónios do Eume, viría liberar a san Rosendo –daquela abade do Mosteiro de Caaveiro- dunha penitencia voluntaria. A historia, contada por Mouriño ao pé do manancial, é así:

                Corría agosto dun ano do século X sen que en todo o mes se vira o sol. Unha mañá san Rosendo, ao erguerse na alba, mirou o eo da cor do chumbo coma tantos outros días e, sen poderse conter, exclamou: -Deus, que tempo tan malo!

Algúen apuntou que o tempo non era tan malo porque así lles era enviado todos os días do ceo. San Rosendo, entón, deprimido pola súa actitude, decidiu aplicar un cilicio nun brazo como proba de penitencia. Despois de pechar o cilicio, saíu do cenobio, dirixiuse á beira do río e lanzou a chave ao Eume. Prometeu non quitar o castigo mentres non aparecía a chave, mais sen buscala. Un monxe que vira caer a chave entre dous penedos onde el soía pescar, quixo recuperala: mergullouse varias veces pero non a encontrou. Cando o santo voltaba ao mosteiro un sol espléndido iluminaba a paraxe; a comunidade alborozada saía cos apeiros de labranza, disposta ao traballo.

Unha tarde chegaron a Caaveiro dous pescadores pedindo refuxio. San Rosendo aprobou a hospedaxe e aqueles homes ofreceron para a cea varios salmóns que pescaran. Dispuxeron as tixolas, mentres o irmán leigo subiu manteiga dos sotos e acendeu o lume de toxo seco. O prior dirixiu as oracións: co derradeiro amén comezou o reparto dos peixes. Ante a sorpresa dos frades, e máis aínda dos pescantíns, no salmón de san Rosendo ficou ao descuberto a pequena chave do cilicio do santo, quen desta forma se viu liberado da penitencia imposta anos atrás” (resumo noso de “El salmón de San Rosendo”, en Leyendas del Kilovatio Gallego de Ramón García Fontenla, libro publicado en 1973; a tradución ao galego é nosa).

 (Riazor no ano 1902, o Instituto xa cumprira 12 anos)