VISITANDO

VISITANDO

Este día, 4 de marzo, visitounos o escritor Santiago Lopo. Os rapaces leran unha súa novela, A diagonal dos tolos, publicada no 2014. Xuntámomos todos no Salón de Actos, como adoitamos facer nas visitas importantes e alí escoitamos e participamos do pracer de podernos interrelacionar co autor nunha especie de foro con preguntas e respostas. Unha das cousas que máis me gustaron a min foi o afán con que, nun momento dado, Santiago quixo saber por outros finais. Demostrou un auténtico interese por coñecer os pensamentos dos seus lectores a medida que estes se aproximaban á fin da historia. Pensastes noutro final distinto ao que eu escribín? Que final escribiriades vós? Hai algo de humildade e moitas ganas de aprender aínda nese enfoque, creo eu.

A maior parte do tempo dedicouna a provocar interrogantes: máis que falar del ou da súa novela, quería oír as preguntas e comentarios de todo tipo dos lectores. Dá gusto estar na presenza dun autor tan pouco dado a falar, a oír a súa voz, e tan consciente da importancia do receptor.

Así que nós ímonos centrar basicamente naquelas cuestións que xurdiron directamente ou por derivación das preguntas que os rapaces lle fixeron ao escritor vigués.

Empezamos pola lingua. Preguntaron polo crioulo. Santiago definiuno coma unha mestura de linguas africanas mais francés antigo, coma un produto dun pasado histórico, dunha etapa de colonialismo (logo fomos mirar nos dicionarios académicos: no da RAG fálase dunha lingua europea como unha constante, sendo as variables o substrato de Cabo Verde ou da Martinica, por poñer un par de exemplos, ou da Illa da Reunión, no caso do libro de Lopo; en troques o dicionario da RAE non fala dunha lingua europea e si dá como dato básico a transmisión de pais a fillos, factor que determina a conversión dese sistema comunicativo en lingua común). A profesora Susana Piensos interesouse por coñecer a situación sociolingüística do crioulo, por se había paralelismos coa situación do galego na nosa sociedade. Lopo dixo que apenas ten apoios: as chamadas linguas “rexionais” foron practicamente exterminadas polo estado francés [os que sodes alumnos meus en segundo bacharelato debedes relembrar o que implica o nacemento no XIX dun novo concepto de nación-estado forte que prima os factores unificadores _un único sistema de pesos e medidas, unha soa relixión “oficial”, unha soa lingua “oficial”, unha administración centralizada, etc.- sobre aqueloutros factores susceptibles de convertérense en factores disgregadores, xa sabedes: unha dialéctica entre outras dialécticas: desde o ser ou non ser shakespeariano ata o ser ou non ser lingüístico somos sempre á busca e procura do equilibrio, etc., etc.], de tal forma que na illa o crioulo vese como algo exótico; recordou tamén como outras linguas da Francia continental con proxección histórica coma o bretón ou o occitano, están en vías de extinción (citou o caso do bretón que se estuda como 4ª optativa pouco máis ou menos). Sálvase o caso do corso, en Córcega si que se dan materias en corso, engadiu o escritor convidado [eu mentres falaban deste tema que tan de preto nos toca aos galegos, pensaba na situación do friulano en Friúl, país amado onde vivín e traballei tres anos: non é mellor o seu futuro có do galego: vive unha situación parecida de autodesprezo e de diglosia; e con todo e iso, aquí hai un marco estatutario que aínda nos pode redimir e que dalgunha forma nos permite situarnos legalmente na vangarda lingüístico-cultural de Europa: tede iso en conta e non o esquezades nunca].

Santiago Lopo estivo na Illa Reunión e confesa que por veces sentíase en Galicia: hai zonas con toxos e con vacas. Pero outras di que pensaba estar nas Canarias. Hai relación coa cultura galega? Quizais na música interiorizada (e o baile). Relembrou a Eduardo Galeano cando en El libro de los abrazos [tedes que lelo, nun destes veráns da vosa longa vida...], fala dos nadie que no tienen cultura (=”arte”) sino folclore (=”artesanía”).

A Galeano tróuxoo á palestra noutra ocasión: cando se falou do tema da escravitude e Santiago Lopo nos contou aquela pasaxe da obra do uruguaio en que relata como as mulleres escravas fuxían e levaban agochadas nos cabelos sementes. Logo, cando chegaban á nova terra, movían a cabeza e soltaban a semente: esa semente que faría logo que puidesen vivir unha nova vida...

Quizais ese é o tema dos temas: a existencia da explotación do home polo home. A escravitude. Sen dúbida. Ese é o núcleo duro da novela de Lopo. A orixinalidade e riqueza estrutural tamén conta. Une dúas carreiras, dúas vidas, dúas traxectorias en tempos distintos. Explicábanos como tentou transmitirlle á narración un ritmo semellante ao dunha carreira. Aí, dunha noutra lembranza e asociación, trouxo a Murakami, quen o deixou todo pola escrita e por correr. Correr coma unha maneira de concentrarse.

Unha nosa alumna, Zeltia, pregúntalle por que a Illa da Reunión e non outra. É doada a resposta: neste caso porque se me ocorreu a idea do libro cando estaba alí (Santiago tivo a sorte de ter amigos que o levaron á Illa, confesa ter a sorte de coñecer a carreira desde dentro, a sorte _dubidosa_ de saber de preto o que significa durmir tres horas en tres días, a “sorte” de saber o que é asistir a unha persoa alucinada por deshidratación...).

Alicia Cabana, do Club de Lectura dos martes, pregúntalle se a cova é real. A cova dos primeiros poboadores. A verdade é que hai bastantes covas porque o terreo é volcánico. Pero non, a cova é un lugar imaxinado.

Tamén lle preguntan pola moza mestiza. É a mesma que el coñecera sendo adolescente? Deixo aberto ese punto...

Outro dos membros do Club de Lectura, Javier Enríquez, toca o tema do mito da creación do home, preciosísimo para o meu criterio, que aparece narrado na novela. Contéstalle Lopo que é un mito malgache, posiblemente con influencias cristiás.

E con isto, haberá que ir parando. Lede o libro se non o fixestes, e se vos prace, seguide algún ano a carreira por Internet (á altura de outubro ou novembro). Canal Plus France adoita seguila. Aínda que leva trazas de converterse nun reality show. O nosos autor dinos que hai un corredor catalán que gañou xa varias veces.