Ante miña nai sinto que pertenzo a unha nobre liñaxe: a que non envexa nada.
Non son nin fun nunca existencialista
Sinto demasiado gusto pola vida e polo sentido do mundo para crer que todo sexa nada.
Para corrixir en min unha indiferencia natural, situeime a media distancia da miseria e do sol. A miseria impídeme crer que todo estea ben baixo o sol e na historia. O sol ensíname que a historia non é todo.
Non son un filósofo. Non creo suficientemente na razón para crer nun sistema. O que me interesa é saber cómo hai que comportarse. E, máis exactamente, cómo pode un comportarse cando non se cre nin en Deus nin na razón.
Non estou seguro de ser un intelectual. En canto ao demais, estou a favor da esquerda, ao meu pesar e a pesar dela.
Rematou o tempo dos artistas sentados.
Achegarnos a Albert Camus, á obra e á vida deste gran escritor e intelectual, premio Nobel de Literatura en 1957, é facelo a unha sombra cálida, a unha luz ardente. Dada a súa fascinante personalidade, a fondura literaria das súas obras e o seu suxerente pensamento filosófico e político, tan iluminadores en tempos escuros como os actuais, ocórrésenos que podiamos seguir dous posibles camiños, doados de percorrer e complementarios. Por un lado, entrando nas páxinas do seu primeiro e máis coñecido libro: L´Étranger (O extranxeiro. 1942). E, posteriormente, para completar esta primeira achega á súa personalidade e ao seu pensamento, procurando a súa derradeira e inesperada novela : Le premier homme (O primeiro home. 1994). Se o noso percorrido lector pola obra e a vida de Camus nos resultase sorprendente e pracenteiro, sempre temos a oportunidade de asomarnos a outras obras clásicas do escritor como La peste (A Peste), La chute (A Caída) ou L´homme revolté (O home rebelde), por salientar as máis recoñecidas (sen esquecer as súa paixón teatral e xornalística).
Por que eleximos estes dous camiños, a súa novela inicial e a súa ultima novela? Quizais porque son o alfa e o omega do seu pensamento e da súa vida. E tamén porque nos parece que a lectura destas dúas novelas é relativamente accesible a un lector que se acerca por vez primeira a Camus.
Sobre O estranxeiro xa todo se ten dito. Nesta novela breve mais densa, misteriosa e inquietante, o autor presenta a un protagonista, Meursault, que ao recibir a noticia da morte da súa nai, permanece insensible e apático, sen capacidade de expresar sentimento ningún de tristeza. O mesmo vai ocorrer máis adiante, cando levado por un impulso incomprensible mate nunha praia a un arxelino, sen ningún motivo aparente. Todo baixo o peso e a obnubilación causada por un sol que se deita inclemente sobre as areas e a cidade de Arxel. O protagonista, sempre impasible ante estes feitos e mesmo perante a xustiza e a súa condena a morte, baixo o gume da guillotina, ficou como unha encarnación literaria do “absurdo”, unha concepción da existencia, que posteriormente Camus trataría de superar nunha nova etapa do seu pensamento, fundamentalmente coa noción de “rebeldía”, dun ser humano consciente e comprometido, rebelde, malia o absurdo da vida e da súa comprensión lóxica. Será esa rebeldía o que nos salve da perda de razón e dos deuses, e paradoxicamente, o que dea sentido á nosa existencia. Esta nova cosmovisión vai tratar de explicala noutra das súas obras centrais para entendermos o seu pensamento: O home rebelde. (En canto á sua concepción da historia, e sobre o pensamento ideolóxico dominante no contexto da ocupación alemá de Europa e da posterior guerra fría, teriamos que ler A Peste e A Caída, ou mesmo Cartas a un amigo alemán).
Mais, voltemos á súa inacabada e inesperada novela final: O primeiro home. Aquí, libre das controversias filosóficas e políticas, lonxe das súas ferintes polémicas cos seus noutrora amigos existencialistas, e dos seus antigos camaradas de resistencia política (todo nese contexto da máis crúa guerra fría), lonxe, sobre todo, do desgarro que para el supuxeron os seus posicionamentos con respecto da independencia de Arxelia…, desde o silencio da súa casa de campo, vai escribir o seu libro máis conmovedor, ao noso entender. O protagonista, Jacques Cormery, un alter ego do propio autor, ao cumprir corenta anos volve a Arxelia para reencontrarse co seu pasado, co mundo da súa nenez: coas cores, cos sabores, cos espazos e as voces, cos ruídos, o sol e o mar de Arxel. Volta na procura da memoria do pai ensoñado, das súas raíces, na busca da aperta de súa nai analfabeta e silenciosa, da súa avoa española e dominante, da súa humilde familia e dos seus veciños tamén sinxelos e traballadores. Seu pai, un pied-noir francés, un colono que desde Francia viñera a poboar as secas terras interiores de Arxelia, morrera na primeira guerra mundial. Un pai do que non ten memoria, mais que buscará polos cemiterios esquecidos dos antigos campos de batalla en chan francés. Este sería o primeiro home ao que o neno orfo, Cormery/Camus, segue buscando corenta anos despois e que nunca coñeceu. O mais fascinante do libro é a descrición dos espazos libres da infancia, da calor da nai, da súa familia obreira, no amplo sentido da fraternidade. A súa descoberta dos libros, o seu deambular de neno pobre polas rúas e bibliotecas públicas da cidade, a lembranza dos seus mestres, Louis Germain e Jean Granier, o valor da educación, primeiro primaria e logo secundaria, nun dos nobres liceos coloniais do centro de Arxel… E, por riba de todo, o sol, o mediterráneo, o goce da pel, a plenitude dos corpos e dos soños. Alí onde habitou a emoción sen límite, o xogo e a inocencia. A pureza que ha seguir buscando toda a sú vida. O berce da beleza. A plenitude moral.
Cando o automóbil no que viaxaba cara a Paris, desde a súa casa de campo, se estrelou contra unha árbore da estrada, o catro de xaneiro de 1960, apareceron estrados polo chan os papeis manuscritos da novela que estaba a rematar. Era O primeiro home. Trinta e catro anos despois, a súa filla Catherine, facilitou a edición desta novela, na que Camus, despoxándose das súas múltiples máscaras, nos amosa o seu rostro verdadeiro. O daquel neno que desde a inmensidade cálida das rúas arxelinas chegou un día ás frías terras nórdicas para recoller o máis grande galardón literario, sempre fiel ás súas orixes de po e area, de sol e vento, de ollada núa e pensamento libre. O do home rebelde, solitario e solidario.
(Unha novela, á que lle hai que engadir outro atractivo: a delicada tradución de Aurora Bernárdez, a fiel compañeira de Julio Cortázar. E cómo esquecer a María Casares, a gran actriz do teatro e do cine francés, coruñesa universal e gran amor de Camus). X.P.M.
(sección coordinada por X. Pérez Mondelo)
Ningún comentario:
Publicar un comentario