GALICIA INMORRENTE

 

24 DE FEBREIRO: DÍA DE ROSALÍA

O mausoleo rosaliano

 

(Retrato de Rosalía de Castro de Manuel López Garabal. A foto está atirada, como se pode apreciar, da páxina web correspondente da Universidade de Santiago)

 

Desta feita imos homenaxear a nosa poeta nacional coñecendo, ou repasando, algúns datos relativos ao seu mausoleo. Sabedes os máis de vós que Rosalía non descansa coa súa familia, boa parte da cal está no cemiterio do santo Amaro, aquí na Coruña. Ela é ela e foi decisión de moita boa xente que ocupasen os seus restos mortais un lugar especial no corazón de Galicia, en Compostela, no chamado Panteón de Galegos Ilustres. 

 

 

Así que lle dedicaremos un par de páxinas do noso blog a relembrar o artista que lle fixo o mausoleo, o escultor e profesor Jesús Landeira Iglesias.

 

 

(Foto nº 3. Landeira é o que apoia o bastón de forma oblicua)

“É a Sociedade Económica quen anuncia o proxecto de erguer o mausoleo a Rosalía, o que levou a crear unha comisión para axundar niso ao seu Director. A comisión estaba composta por ““D. José Antonio Parga Sanjurjo, D. Benito Losada, D. Isidoro Casulleras, D. Juan Segade Campoamor, D. Ramiro Rueda, D. Juan Barcia Caballero y D. Manuel Bibiano Fernández” (Gaceta de Galicia. Diario de Santiago, 8, III, 1887). O nominado en último lugar era o fundador e director, ata 1887, da Gaceta de Galicia. Diario de Santiago. […] Pois ben, nesa dinámica de apoiar a construción do mausoleo de Rosalía xustifícase que a Sociedade Económica organice unha “gran velada cómico-literaria para contribuír ao mausoleo-monumento a Rosalía de Castro” (Gaceta de Galicia. Diario de Santiago, 20, VI, 1887). É obra de Jesús Landeira Iglesias. Este artista compostelán formouse en debuxo e modelado na Real Sociedade Económica de Amigos do País e foi profesor na Escola de Artes e Oficios de Santiago, na que figura como axudante entre os anos 1887 e 1913. Despois gañará a cátedra da súa especialidade, sendo destinado á Escola de Artes e Oficios de Baeza. En 1920 volverá ao centro compostelán, xa como principal responsabel, a ocupar unha praza que levaba un tempo vacante. Morre en 1924 (Vid. J. Sousa, F. Pereira, 1988, pp. 143-145). Realízaa e dátaa en 1981, obedecendo a criterios que se inspiran no Renacemento (Vid. J. Díaz de Rábago, 1887, p. 1; J. Tarrío García, 1891, pp. 9-11). Concrétase con imaxes alegóricas nos lados: unha muller cunha lira e unha palma, significando a Poesía, outra cun libro e unha póla de loureiro, facendo referencia ás Letras (J. Tarrío García, S. Cabeza de León, A. Brañas Menéndez, 1891, p. 11). Chama a atención a presenza de dúas curuxas, na parte alta, con todas as connotacións que vinculan a ave a Atenea ou Minerva, a deusa da Sabedoría. Conta cunha ampla lenda na que se di: D.O.M./ PARA ETERNA MEMORIA./ GALICIA,/ FIXO FACER POR SUSCRIPCION NACIONAL/ ESTE MOIMENTO,/ ONDE DESCANSA NA PAZ DO SEÑOR/ A QUE FOI GRORIA DA SUA PATRIA/ SEÑORA DOÑA ROSALIA CASTRO DE MURGUIA./ FINOU EN IRIA NO 15 DE JULIO/ DO ANO DE 1885----/ DOY COMEZO A SUSCRIPCION A COLONIA GALLEGA EN CUBA.-POR-LOS/COIDADOS DA SOCIEDADE ECONÓMICA DE SANTIAGO, DOUSELLE CIMA./ Jesús Landeira, fecit-Compostellae/anno 1891.

Chama a atención o contraste de materiais que utiliza o escultor. O branco para a parte monumental e o negro para a urna propiamente dita. Está centrada por unha cruz finalizada en vieiras e sobre a que se impón outra, propiamente xacobea, centrada por unha estrela, vinculada tamén con Compostela. Está enmarcada por unha coroa de loureiro. En tanto móstrase unha harpía a cada lado gardándoo todo, baixo esa lousa branca que, a modo de altar, se dispón sobre a negritude da tumba. Quizais, nese uso de figuras monstruosas como gardiás dun espazo ao que contribúen a ornar, Landeira se inspirara no que fixo Juan Bautista Celma nos púlpitos da Catedral de Santiago” (Texto tirado de: https://museovirtual.usc.gal/es/bienes/rosalia-de-castro. A tradución ao galego é nosa).

 

(Foto nº 4)

 

Noutro lugar (https://compostelaverde.santiagodecompostela.gal/places/panteon-de-galegos-ilustres/) obtemos datos complementarios:

“Rosalía de Castro Abadía (1837-85): escritora do Rexurdimento. Os seus restos foron trasladados dende o cemiterio da Adina, en Iria Flavia; e colocados aquí o 25 de maio de 1891. O seu mausoleo, incrustado na parede da Capela da Visitación, é obra de Jesús Landeira Iglesias e levantado por subscrición popular iniciada en América por unha comisión cubana presidida por Xoán Manuel Espada e Henrique Novo, e continuada en Galicia pola Sociedad Económica de Amigos del País de Santiago. Está feito de mármore en estilo neoclásico, e alberga a caixa de zinc cos restos da poetisa”

 

(Foto nº 5: Landeira ocupa o quinto lugar na segunda fila, contando de esquerda a dereita; curso da Escola de Artes e Oficios compostelá 1893-4)

Hai agora case vinte anos, publicárase na prensa un artigo do neto do escultor, instando ao Concello santiagués para que cumprise a palabra dada e erixise un monumento ao artista. Nese artigo constan algunhas das súas obras, alén do mausoleo rosaliano: o palco da música na Alameda compostelá, o altar da capela do Rosario -tamén en san Domingos de Bonaval-, o altar maior da igrexa de san Tomás en Caldas de Reis e a urna sacra de santa Eulalia de Arealonga en Vilagarcía. Dísenos tamén que naceu en Santiago no seo dunha familia humilde e que aprendera o oficio no obradoiro de Suárez. Con posterioridade estudou Belas Artes en Madrid (en: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/2003/05/24/nieto-escultor-reclama-monumento-memoria/0003_1700876.htm). Que saibamos nin mausoleo nin monumento honran a figura do artista compostelán xa para sempre unido a Rosalía na memoria de nós, mais si que hai unha rúa en Santiago de Compostela que leva o seu nome.

(Foto atirada de Internet)

 

 

Á derradeira, déixovos un novo enderezo por se estivésedes interesados en dar un paseo virtual polo Panteón:

https://www.rutarosaliana.gal/es/la-ruta-rosaliana/panteon-de-gallegos-ilustres-en-santiago/

 

(Libro de onde están tiradas as fotos numeradas. Nesta Escola fora director, antes de exercer a cátedra no noso Instituto o relembrado profesor e pintor Felipe Criado)