GALICIA INMORRENTE

 

GALICIA INMORRENTE

 

(A pedra onde habitaba o trasno chamado 'Estrago')

 

Hoxe presentámosvos unha páxina que responde tamén ao epígrafe Visitando… mais con todo cremos que un dos relatos que oímos este día ten un certo valor transcendente e esa é a razón pola que preferimos ampliar o marco referencial.

Fomos convidados á casa dos afillados duns nosos amigos, en terras de Chantada, por riba do río Miño. Aló enriba, entre socalcos de viñedos, nunha tarde espléndida de sol, agasalláronnos con bo viño, bo queixo, embutidos da casa, empanadas de Anzo e como aperitivo insuperable, un par de historias míticas. A avoa do anfitrión, Hortensia, que en gloria estea, natural de alí mesmiño, de San Fiz de Asma, fora a encargada de transmitirlle ao neto, de rapaz, estes relatos que como vedes non caeron no esquecemento. 

(Foto feita por Charo Soto desde a adega Scintila, San Fiz de Asma)

 

Centrarémonos na que xulgamos máis interesante. A outra, por ser máis coñecida, ímola deixar para outro día. Vouvos explicar por que lle chamamos Strago [así escrito, latinizada a forma] a este viño… Era o nome dun trasno. A miña avoa, coma as persoas da súa xeración, crían nos trasnos… Había trasnos e había perellos [aquí a nosa amiga Fita, dezá,  interrompeu: “perello?”, teño oído antes esa palabra, “este neno é un perello”, dicíase… Eu pensei no meu pai, xa defunto, coruñés, que usaba a variante perecho, son -perecho ou perello- demiños, demos menores…]. Cada vez que pasaba algo que trastornaba a normalidade, era o trasno… que se perdía ou desaparecían cousas? O trasno… Os trasnos non eran exactamente malos, gustáballes xogar… e había moitos, pero cando fixeron o encoro, aló embaixo, o de Belesar, con tanto ruído que houbo escaparon todos e só quedou un, Strago, que habitaba nesa rocha de aí [preto da adega onde estabamos], debía de estar durmindo ou así e foi o único que quedou… Os outros saíron correndo todos, entraron na porta do inferno que estaba no fondo do río, aló embaixo, aínda lle quedou o nome a unha viña próxima, a Viña do Inferno… A porta canda as explosións quedou atrancada tamén para sempre…

(Foto da pedra do trasno con Fita e Charo, vese ben o tamaño inconmesurable do monumento lítico)

 

Xa vedes que é unha historia marabillosa. Absolutamente. Non coñezo eu moitas variantes da porta do inferno en territorio galaico. Exactamente na memoria só teño unha. Localízase en Ons, alí hai o Buraco do Inferno e seino trala lectura de Pedro Feijoo, Os fillos do mar, onde aparece mentado. Tamén vos podo dicir que a boca do inferno xorde de novo na fraseoloxía: máis escuro ca a boca do inferno (TILG). Nese mesmo corpus, no TILG, podes ver a concorrencia do tópico nos contos populares e na obra En salvaxe compaña de M. Rivas. E comprobamos que un dos pozos máis famosos de Galicia, o Pozo Meimón ou Maimón, tamén no Miño (falamos neste blog del no capítulo “A fonte de Ana Manana”, xaneiro 2017) tamén é denominado “Boca do Inferno”. Tras a cristianización destas terras inspiran medo e pasan a morar nestes lugares seres demoníacos en maior ou menor grao (demos maiores e menores ou trasnos) pero noutrora non foi así. Estas portas comunicaban o mundo en que vivimos co inframundo. Jean Markale fala ben do tema en varios lugares: por exemplo no libro Contos e lendas dos países celtas publicado en Toxos Outos. Concretamente, en 2 relatos localizados na Bretaña: “O remuíño da Falcoeira” e “Historia de Jopig das Silveiras”, onde se nos di que os encoros de Yeun Ellez son unha das portas do inferno. Na tradición celta irlandesa esas portas de comunicación entre mundos, dos vivos e dos defuntos, ábrense no Samain. Tampouco para os católicos apostólico-romanos están esas portas pechas: pénsese na Comuñón dos Santos.

 

Rematamos xa. Quixera someter ao voso xuízo este relato, no que nós sabemos inédito, que recollimos hai lustros dunha nosa boa alumna coruñesa (en sentido amplo, da provincia, de aquí preto: terras ártabro-bergantiñás): esa montaña que se abre… recorda moito as vellas portas ás que acabamos de referirnos.

“Contan as xentes de San Román (Cabo Vilaño-Laracha) que no Monte do Castro vivían unhas xentes moi grandes, xigantes: eran os xentiles. Eran persoas que durante o día se escondían e só saían durante a noite. Din que o que fora petar tres golpes na pedra onde sentaban (que aínda existe, con forma de asento) os xentís, na noite de san Xoán, era papado pola montaña: esta abríase e caían dentro. Os xentís, xa digo, polo día agachábanse no interior da montaña e pola noite saían a traballar. Eran moi grandes e fortes e durante a noite batían as ferramentas de ferro, dende o Monte do Castro ata o Monte da Estrela, en Monteagudo, onde traballaban na construción dunha capela.

            Así, ninguén saían polas noites ao monte. Actualmente existen os restos da capela no Monte da Estrela e existe ou existía a pedra de asento no Monte do Castro e tamén hai unha pegada en pedra de máis de medio metro de longo” (Iria Rodríguez Martínez, oído en San Román, Laracha)