Cazatesouros

 

A CORUÑA

 

A propósito dun congro coruñés

 

(Congro en "De Profundis", debuxo de Miguelanxo Prado)

Hoxe imos cambiar de trincheira (en castelán cambiariamos de terzo: xa vedes, meus queridos, que non cambiamos, porén, de campo nocional, quedamos sempre no campo militar, polo menos se pensamos na acepción terzo ‘rexemento de infantería española’). Imos falar do congro. Cando era nena xa coñecía este peixe porque mamá nolo poñía ás veces guisado coma se fose a pescada á galega, con chícharos e coa allada con pemento doce por riba. Había que ter coidado porque, aínda que ela cociñaba máis ben as boas toradas de xunta a cabeza, é un peixe de moita espiña. Pero cando me interesei de verdade polo congro foi -tamén hai moitos anos- foi a primeira vez que lin Cousas de Castelao. Naquela cousiña dedicada á mandadeira, a señora Sinforosa, dicía ela:

Unha salve por Ramón Collazo que o levóu un cóngaro e nunca máis aparecéu. (Castelao, Cousas, é aquela que empeza TODOS  CANTOS  SABÍAN  ALGO).

 

("Cazador de congros", pintura de Miguelanxo Prado)

A min esa frase quedoume para sempre na cabeza, ca!, pensei, este bicho debe de ser terrible, unha especie de pequeno monstruo. Por iso pensei tamén que os monstruosos peixes que Miguelanxo debuxou no seu cadro dun celta Don Quixote loitando co Atlántico, pensei -digo- que eran congros. Non son, pero poderían ser. Aínda lle preguntei onte, para asegurarme e díxome que non: Son peixes imaxinarios, inspirados nos abisais. En “De profundis” si que hai congros xigantescos... Grazas, Miguel, por recordarmo.

 

("Don Quixote. Batalla en el mar", tema absolutamente mítico do home que loita co mar, moi celta e moi atlántico. Obra de Miguelanxo Prado)

 

A idea de retomar o tema xurdiu o domingo pasado. Había unha boa mañá para pasear e fomos ata o Portiño, nun dos nosos paseos favoritos. Un percorrido que nunca defrauda, rara é a vez en que non aprendo algo novo ou en que non me fixo nun detalle que antes me pasara desapercibido. Algún día escribiremos sobre o propio Portiño. Ao chegar á praza con adoquíns onde aparcan os coches había un home que estaba acoitelando un congro enorme. Víase a carne branquiña branquiña que daba gloria. E a descomunal boca aberta cos dentes coma unha serra. Achegámonos e pregunteille onde o pescara. O home non era nada amable nin xentil e respondeume seco que onde ía ser, alí no mar. Vale, e engadín algo así como iso xa, pero eu quería saber en que lugar concreto por se saltaba un nome, Paredes, por exemplo. Entón el dixo que non, que non sabía nomes destas paraxes e nós dabamos xa a volta cando un segundo home que estaba ao seu carón, maior ca o pescador, achegouse a nós e mostrounos unha foto estupenda onde se vía o pescador de pé -un tipo de mediana, tirando a alta, estatura- cun congro xigantesco tamén en vertical, dunha altura que superaba á do home. Este pescouno en Muros. Falamos algo máis, despedímonos e nós volvemos camiñando cara á cidade. Eu relembrei aquela vez en que, sendo os rapaces moi pequenos, foramos xantar a Caión e aló no peirao, contábanos un mariñeiro -estabamos ollando aquela furna xigantesca que se ve enfronte- que os congros son ferocísimos, eu téñoos visto botarse ás pernas das mulleres cando os homes os están desembarcando, xa pescados, da barca á ribeira...

 

(Paseo cara ao Portiño. As illas. En primeiro plano, Paredes. Tamén hai Punta de Paredes)

Este mariñeiro de Caión non é o único. Lemos na prensa o que nos di outro, Roberto López: Cóntanos que o congro é un peixe perigoso, porque é moi forte e tarda moito en morrer, e trata de trincar para defenderse, e cando morde pode arrincar os dedos do mariñeiro (en: https://www.laopinioncoruna.es/television/2020/05 en /31/rivadulla-adentrase-playa-nemina-na/1506293.html)

 

 

(Secadeiro de congros en Muxía. Que nós saibamos só quedan un par de secadeiros de congro en Muxía. Ao congro seco é ao que Cornide chama "cecial")

(Foto da autoría do xa falecido Ángel Ruiz, feita nos anos 50 do pasado século, xa non sabemos exactamente onde, pero si que foi na costa coruñesa. Parece un secadeiro -sumamente artístico, daliniano- de raias)

De remate, transcribo para vós un relato, case mítico, do encontro dun pescador cun congro ferido. Fixádevos na ferocidade da loita que o congro mantivo con outro animal misterioso. Chama a atención o misterio, efectivamente, e mais tamén o carácter híbrido, estraño pero monstruoso, do ser mariño.

 

O misterio da Praia de Alba

 

        «Algúns din que no ano da primeira peste aparaceu na p

raia de Alba un enorme congro ferido mortalmente. Entón Ferreira, un coñecido pescador que vivía coma un eremita nunha casoupa xunta á praia, avanzou cara ao extraordinario exemplar de peixe anguía e este, emitindo uns xemidos similares aos dun ser humano ferido, volveu a súa cabeza cara a Ferreira como pedindo axuda.

        O pescador non o dubidou e atando unha corda sobre o corpo do congro logrou arrastralo a un pequeno lago formado entre as penas. Lonxe de rematalo, Ferreira cortou un anaco do peixe, xunto á cabeza, que estaba danado por outro animal mariño de maior fortaleza. Porén, o que máis lle estrañou ao pescador foron unhas feridas, preto da cola, que tiñan o aspecto, en conxunto, dunha caveira. Unha vez que Ferreira curou o congro, deixouno no pequeno lago de onde non podía escapar e dirixiuse a Suevos para contarlles aos conveciños a historia do congro ferido. Saíron con el cara á praia de Alba e cando viñan atravesando o regacho -despois encoraríase para a refrixeración das industrias de Sabón- oíron un forte laio que procedía da praia de Alba.

        Ferreira, que se adiantara, chegou ao lago formado entre as penas e mirando as augas estancadas, onde debera estar o congro, berrou angustiosamente e co ollar cravado no estanque ficou mudo e espantado. Mentres, no mais profundo das altas vagas da praia de Alba, unha silueta de peixe, vermello e chameante, cunha cabeza humana parecida a unha caveira, asubiaba sen parar cara ao grupo. O estraño e diabólico peixe avermellado aparecía coa onda primeira e ocultábase tras a “terceira maría”. Logo desapareceu. No pequeno lago quedou gravada, no fondo, a forma do peixe sobre fentos mariños.

        Disque Ferreira saía todas as tardes a buscar o seu congro ferido e que ao final se volveu tolo e contaba que se atopaban no medio das augas e o peixe, agradecido, enchía polas noites as redes de todas clases de peixes. Ninguén máis logrou pescar coma Ferreira» (versión ao galego nosa, baseada nun relato que limos hai anos en Leyendas del Kilovatio Gallego, de Ramón García Fontenla, publicado por FENOSA, A Coruña, 1973, pp.145-152)

 

 

 

(Arriba, páx. onde fala Cornide do congro)