BUSCANDO PALABRAS

BUSCANDO PALABRAS

FRASEOLOXISMOS FÁTICO-LÚDICOS.

(Valencia do Sil: lugar onde naceu a nosa nai e a nosa familia materna)

Pasa connosco uns días de agosto a nosa nai valdeorresa. De cando en vez agasállanos cunha chispa lexicográfica: algunhas das súas frases xa as tiña no saco, outras son novas. Decidímonos a compartilas. Primeiro hai que etiquetalas. Son frases -algúns son máis ben recitativos, pola lonxitude-  que recordan os wellerismos (hai boa definición do que é un wellerismo -escríbese con dobre uve porque o nome deriva dun apelido alemán, un personaxe sanchopancesco chamado Sam Weller- na wikipedia),  sobre todo as dúas que son introducidas por un dixo. Estes pseudo wellerismos da fala da miña nai, confesa ela terllas oído xa á súa avoa tamén valdeorresa, a avoa Clarisa. Podiamos dicir que son fraseoloxísmos lúdicos que responden ao afán de manter aberta a canle da comunicación: responden, xa que logo, á existencia da función fática da linguaxe. Unha función pouco coñecida talvez polos estudantes do ensino medio, pero poderosa e fundamental. Axuda a garantir a continuidade, o fluído de palabras. Algo esencial, como doadamente podedes comprender. Sen ánimo de sermos exhaustivos, velaquí un pequeno listado destes fraseoloxísmos lúdico-fáticos. Desde o punto de vista da técnica literaria, aínda podemos engadir un dato: a maioría destas frases son “activadas” (a nivel mnemotécnico) por unha figura de repetición, de concatenación (unha especie de anadiplose: repítese unha palabra clave, en case todas elas).

 (Nosa nai, rodeada de fillos e netos)

1º. -Hoxe é domingo, non si? -Domingo pipiripingo. Se casa Juanito con un pajarito. ¿Quién es la madrina? Doña Escotofina. ¿Quién es el padrino? Carlos Carlós, que se rompe los cuernos con un azadón.

2º. -¿Dónde estás? -En tableta. ¿Qué comiste? Cebolleta. ¿Qué bebiste? Vino blanco. Sácate de ahí burrico que yo me canso [mamá úsao en familia cando oe a pregunta onde estás, pero unha vez explicoume que a frase yo me canso viña xustificada porque se cargaba un rapaz enriba do lombo e o que cargaba cansaba…, logo deducimos que a orixe do recitativo estaba nun xogo infantil].

3º. – Seguro… -Ao seguro levan preso.

4º. – A cada un o seu. – Dixo o que roubaba…

5º. – Todo é ao que se un pon. – Dixo o que matou a muller…

6º. – Pero… -Peras non son manzás.

7º. -Bueno… -Bueno estaba y se murió.

8º. - ¡Dios mío! – Y de los demás, tío. [apreciade aquí, por favor, a sutil ironía]

9º. – Espera! -Se esperasen así as lebres…

10º. -Ay! - (Hai, si...) En casa de quen o ten. 

11º.- ¡Vaya por Dios! - Vaia por Dios, cásanse todos menos nós!

12º.- ¡Qué pena! -...Tener reloj y no tener cadena. 

13º.- ¡La madre que me parió! - No era machorra. 

14º.- Como se me abre a boca... - Por unha sopa. -Como? -Ábrese a boca por unha sopa.

Deste mesmo tipo temos algunha outra que non é de nosa nai. Por exemplo, esta que lle oímos ao noso caro colega de inglés (rico en galego bergantiñán) e profesor que foi de moitos de vós, Emilio Facal:

15º. -Señores… [Unha servidora tiña o costume de introducir así a despedida cando abandonaba a sala de profesores: “(Meus) señores -ou miñas donas e meus señores-, déixovos, ou voume coa música a outra parte, ou así] – Señores,  as mantas non son cobertores.

Grazas, Emilio, pola túa feliz memoria lingüística e a túa xenerosidade en compartila. Grazas, miña nai queridiña, por todo. Grazas, miñas donas e meus señores, por ter a paciencia de escoitar tanta palabra. Feliz agosto! Inda nos veremos…