A CORUÑA.
Máis sobre MADARIAGA.
(O director do Instituto José Cornide de Estudos Coruñeses, D. Xosé Antón Fraga, entrega a medalla e mais o diploma ao novo membro do Instituto, D. Emilio Grandío Seoane. Concello da Coruña, 31 de xaneiro de 2019)
Fomos onte ao
Concello, para asistir ao recibimento do historiador coruñés D. Emilio Grandío
Seoane como Membro de Número do Instituto José Cornide de Estudos Coruñeses.
Mandounos recadiño o noso prezado X. A. Fraga, Director do Instituto e sempre
amigo do ‘Eusebio da Guarda’ (relembraredes que colaborara connosco na
elaboración do libro dos 125 anos de Instituto).
A tarde estaba
desapracible e non puidemos camiñar todo o que quixeramos. Porén, para nós é un
pracer ver certos rostros coñecidos unha vez máis, e é un pracer pousar os
ollos naquelas vidreiras pintadas cos símbolos da nosa cidade querida. Houbo
simetría nos discursos: empezouse e rematouse con estas palabras que subliño: “A Coruña ama o seu pasado”. Como nunha
especie de dialéctica clásica, coma estudamos cos filósofos alemáns a propósito
da tese, antítese e síntese, si, seguimos pensando que o futuro se constrúe no
presente co coñecemento do pasado: harmonizando talvez ou procurando
harmonizar, teses e antíteses violentas do pasado.
(Vista do Salón de Plenos do Concello herculino. As fotos son de Charo Soto)
En boa medida,
xulgo pertinente aquí e agora relembrar parte do discurso sobre Madariaga,
porque a Europa do presente, coa ameaza dos totalitarismos que rexorden, así
nolo fai pensar.
Frente al abismo. Salvador de Madariaga, Gran Bretaña y
la llegada del fascismo. España, 1934-1936. Velaquí o
título da conferencia, do discurso lido polo señor Grandío. En síntese, meus
queridos, falar de Madariaga é falar de democracia e paz. A democracia é un
sistema que pode pecar de febleza e confianza excesiva (Llegaba el fascismo al poder a través de los mecanismos de una
democracia parlamentaria que, reitero, se creía perpetua, inalterable, p.
11 da publicación con que nos agasallou o Instituto Cornide, do discurso do
novo membro). Frente a unas iniciativas y
propuestas de “modernidad” fascista
rápidas y contundentes con la demora estática y la rémora de una pesada máquina
burocrática... Fixádevos que actuais estas palabras referidas aos anos 30
europeos. A pesada máquina burocrática, o distanciamento das Institucións e da
Política con maiúsculas do día a día e das necesidades diarias de moitos de
nós, o pobo.
(Escena mitolóxica no teito de cristal, por riba das nosas cabezas: Hércules vence a Xerión)
Madariaga é un
republicano. Chamábanlle naqueles anos da 2ª en España, La niña bonita. Que curioso. Durou pouco esa cándida fe no bonito
que puidera haber no sistema republicano. Xa moito antes de que estalara a
guerra civil, prevé o coruñés o que vai pasar: tras a movida revolucionaria de
outubro do 34, escribe:
No cabe duda, y la llamarada de octubre lo ha iluminado
con resplandores tales que hasta los ciegos lo habrán visto, de que anida hoy
en amplios sectores del pueblo español un mesianismo vago en sus fines,
concreto en sus impulsos, que no conoce los distintos entre comunismo,
socialismo y anarco-sindicalismo, pero que sabe perfectamente que lo que quiere
es ver a los “señoritos” machando piedras en las carreteras. En parte, y en
ciertas regiones, estos impulsos se explican históricamente como reacción
natural contra largos años de tiranía personal y de privilegios inmerecidos y
deshonrados por el ocio, por la ignorancia y por el lujo insolente (de Anarquía o jerarquía,
1934).
Nesa obriña que
acabamos de citar, a clave -di Grandío- reside na reflexión sobre o contrato social,
pilar da relación democrático entre representantes e representados. Madariaga
cre que se necesita unha nova definición do concepto de liberdade para poder
salvar algo do tsunami de
intolerancia que se aveciña. Para o noso pensador, ambos totalitarismos –de
esquerda e de dereita– son síntoma inequívoco da debilidade das democracias
liberais. Para Madariaga aí –no punto medular: onde podería radicar a solución–
é fundamental o papel moderado e moderador do intelectual: Sin libertad de pensamiento, el Estado actúa en la oscuridad y en el
vacío... La cultura es el más alto de los fines del Estado.
(Apoiamáns nas cadeiras de veludo: dúas figuras -home e muller- labradas en madeira)
Non quero
fartarvos. Non quero senón animarvos a buscar as fontes primeiras do pensamento
do coruñés universal, sempre disposto ao debate, sempre disposto incluso a
entrevistarse co tirano para lograr uns mínimos de humanidade, se con iso se
evitase la gran matanza (a represión
brutal). Hai que ler, ou reler, a Madariaga, ese volve ser o meu consello. Polas
súas tentativas esforzadas para lograr un acordo de paz en España foi nominado
dúas veces candidato para o Premio Nobel da Paz.
Tras o discurso de
Grandío Seoane, chegoulle a hora á contestación a cargo do Membro de Número
Excmo. Sr. D. Xosé Ramón Barreiro Fernández. Seguramente xa sabedes que este
ilustre historiador foi Presidente da Real Academia Galega. O que quizais non
sabedes é que foi tamén profesor non só de Grandío, senón tamén –entre outros–
da directora do noso instituto, Dª Isabel Ruso
de Lago.
(Símbolos que presiden: da cidade, de Galicia e do Estado)
Persoalmente,
particularmente –e isto que quede entre nós, que non saia de aquí- dígovos que
me emocionou moito, pero que moito, o señor Barreiro: que fermosas palabras as
primeiras que verbalizou sobre a función docente: case que veu xustificar a
existencia dun ser humano grazas ao labor de sementador. O profesor como
sementador de palabras, de ideas. Magnífico. E falou con tanto sentimento e
paixón, malia a fisicidade (meus amigos: o tempo tamén pasa para as grandes
personalidades... arrastraba broza nos bronquios, unha catarreira forte lle
impedía ás veces o fluído devir das verbas...). Deixou alto o pavillón de Galicia
a través da fidelidade de Madariaga pola orixe. Deixou alto o pavillón de
Madariaga a través da permanencia no Instituto Cornide do arquivo do pensador e
diplomático coruñés.
(Cando saïamos, non puiden resistir fotografar este retrato no corredor dos retratos do Concello: D. Eusebio da Guarda, un dos grandes mecenas da Coruña)
En derradeiro
lugar, como manda o protocolo, falou o Alcalde da Coruña, a quen non é a
primeira vez que escoitamos: como outros alcaldes -no que nós vivimos e
recordamos señores Javier Losada Azpiazu, na celebración de 120 anos de
Instituto da Guarda, e Carlos Negreira Souto, na celebración de 150 anos de
Instituto Provincial na cidade da Coruña- , tamén el visitou o Instituto
‘Eusebio da Guarda’ e presidiu algúns dos seus actos importantes. De entre todas as cousas que dixo –a maioría
de merecida loanza para o señor Grandío–, a min gustábame destacar unha: o
simbólico e real valor da casa que fora do sabio ilustrado José Cornide. O
Concello da Coruña ten interese en que sexa un ben público, ao servizo do pobo
herculino. Sería unha magnífica sede para este produtivo Instituto José Cornide
de Estudos Coruñeses.
(Unha das páxinas do discurso contestación do historiador D. Xosé Ramón Barreiro Fernández: o parágrafo superior cita aquelas ilustres personalidades que mantiveran relación epistolar con Salvador de Madariaga)
(O profesor Emilio Grandío Seoane. Foto tomada de Internet)
Ningún comentario:
Publicar un comentario