VISITANDO

VISITANDO O BIERZO

 (Solpor)

Visitamos o Bierzo e non por primeira vez, Luis xa traballara hai anos no Instituto de Cacabelos. Boa e fértil terra. Forma un contínuum con Valdeorras, de onde vén toda a miña familia materna. O tempo de outono espléndido, non sendo con todo -e como facilmente comprenderedes vendo o nivel dos encoros nos informativos- a felicidade climática completa.

 (Cubas ou pipos do vinagre: explícanos Antonio que as da ringleira inferior son as que levan máis tempo no proceso. Son as que tocan o solo, de aí a voz "solera")

 (Artesonado, dentro dunha dependencia do Palacio de Canedo, é imitante do teito de San Francisco el Grande de Villafranca)

 

Fomos xantar un día á casa do Prada pai, no Palacio de Canedo (un pazo que fora da nobreza rural, dos Osorio, apelido que señoreou tamén nas terras de Camba), reestruturado e chamado a unha nova vida, con algún exceso desa “ruralidade” feita para que o turista experimente o bucolismo e tal, pero en conxunto moi agradable. O viño, ecolóxico, moi destacado. Miña nai comeu corvina, curioso, a que si? Despois de xantar, sobremesa demorada. Había unha voda, xa sabedes, supervisión do estilismo, comentarios meus sobre o dato: trae boa sorte ver unha voda. Para quen?, preguntou  miña irmá. Para eles e para nós, contestei tan pancha. Infusións, paisaxe ampla, ao fondo os montes Aquilanos –Roma eterna no horizonte, en fin... Había unha especie de tren que levaba visitantes polos pagos-viñedos propiedade de Prada e decidimos que coa nosa nai presente, era boa opción. Sorte que boa parte dos convidados á voda era do lugar, así deunos tempo a pillar a derradeira viaxe do día e permitiunos observar desde certa altura magnífica o solpor: aló lonxe as Médulas, a aqueste lado Castro Ventosa, naqueloutro ángulo, o Sil e alén del, Valdeorras... Fermosísima terra roxa. A de Sarmiento, a terra astur, a dos guigurros, ao leste Compostilla, que algún autor asimila á Calóbriga prerromana (vén a mente a igrexa da Rúa Vella, a do santo Estevo onde se conserva a pétrea inscrición do guigurro calubriguense...[ [L(ucio)] Pompeio L(uci) f(ilio) / Pom(ptina) Reburro Fabro / Gigurro Calubrigen(si) / probato in coh(orte) VIII pr(aetoria) / beneficiario tribuni / (...)]. A miña irmá discreparía con esa identificación. Diría máis ben que a vella Calobriga está onde agora está a Pobra, preto do Barco. Algún día oínlle dicir que se corresponde con Calabaceiros, tamén en Valdeorras. Mira ti que se había máis dun lugar chamado así... Porto-Calem, Calóbriga, Callobre, a Gallaecia ancestral. O condutor-guía chámase Antonio (coma o bisavó, o avó, o pai...; asegura que se ten un fillo non o chamará Antonio, eu protesto, pois é ben bonito o nome) e pasará á historia dos meus seres humanos favoritos: vaia amor pola súa terra! Paradigmático. Con que sinxeleza e coñecemento de causa, con que naturalidade exenta de énfase falaba... E canto sabía. Comentei eu que aqueles topónimos en -el (Cornatel, onde está o castelo noutrora en ruínas –cando eu embarazada do meu primoxénito o visitei da man de Luís-, agora renovado, rodeado iso si de restos de terra queimada, reseca, desértica case...; Paxariel...) eran ou parecían ser mozárabes, contestou que non lle estrañaba porque por acó viñeran desde o sur e recordou o artesonado de san Francisco el Grande de Villafranca.

 (Conatel)

 Falando logo das riquezas do Bierzo contaba:  Estiven vivindo trinta anos en Cataluña e sei o que digo: alí se fan algo son os mellores niso: se fan viño, fan o mellor viño; se fan aceite, fan o mellor aceite, pero aquí no Bierzo facemos e aproveitamos todo: o viño, o porco, o vinagre, os pementos, a horta, e todo é bo. Pois sabes que che digo, Antonio? Que oxalá teñas fillos e poidas transmitirlles do teu saber. Aínda quixen turrarlle un pouquechiño máis da lingua. Menteille o Lago de Carucedo. Non saberás ningunha lenda? (Coméntovos: hai moitos anos escribira algunhas páxinas sobre a presenza de Roldán en Galicia e lera sobre a existencia dentro dese lago –moi vinculado á materia de Francia, a de Carlomagno e os doce pares, que nos chega polo Camiño francés ou de Santiago- de cousas pertencentes a algún dos míticos francos; alí escribín: “digamos que a tradición berciana do lago Somido refire que nel xace a espada de Roldán: dato este curioso, ausente da versión de Oxford: aí a sorte que corre Durandarte é escura, pero noutras versións –no Ronçasvals occitáncio, por ex.- a espada é guindada a un lago”; e noutro lugar do mesmo artigo: “E hai unha tradición no Bierzo segundo a que no fondo do lago de Somido descansa o barrilete de Oliveros -en D. Gustavo López, Las Médulas. León: Nebrija, 1980, p. 151-, onde, como se sabe, tería gardado o bálsamo de Fierabrás”; agora comprenderedes mellor a miña fonda curiosidade). Antonio dixo: Ah, de por alí son eu [non estou xa segura, mágoa!, pero xuraría que dixo de Villardepalos]... Agora volve haber anguías, e volven aparecer no río... Antes había moitas pero desapareceran... Lendas non sei pero o que si sei é que o meu tataravó buscaba un cabaliño de ouro que se sabía que estaba soterrado nun castro; na miña familia dise que o meu tataravó pasou toda a vida buscando o cabaliño de ouro. –E encontrouno? –Non o encontrou pero gastou moito tempo buscándoo. A carón de cada ringuileira de cepas había no cabo unha roseira. A miña irmá preguntou: É polas pragas? Era, si. As roseiras e as cepas son atacadas polas mesmas pragas, pero a roseira anticípase. Uns vinte días antes de que sexa atacada a viña xa sabemos o que virá polas roseiras e podemos prever. Ao día seguinte, domingo, xantamos en Cacabelos, na casa de Prada filla (entre nós: a raza mellora, a cociña -polo menos desta vez- encontreina superior). Tras o xantar había que pensar no regreso. Non deu tempo a pasear pola ribeira do Cúa, onde noutrora vivira Luís. Incluso chegara a pintar os chopos espidos do inverno... Tamén visitaramos o castro de Ventosa, onde os estudosos (así se dá por seguro, por exemplo, neste libro de Ronald N. Walpole, The Old French Johannes Translation of the Pseudo Turpin Chronicle, publicado pola Universidade de California en 1976) afirman que hai que situar a Ventosa do Pseudo Turpin, un lugar alto e ventoso, en que ventea, desde logo.

 (Terra roxa. Sangue guigurro. A avoa valdeorresa cos netos coruñeses)