LENDO A

LENDO A CARLOS CASARES

 (As fotos están tomadas de Internet)

Mandamos ler no segundo trimestre Vento ferido, de Carlos Casares, en cuarto da ESO. Non sempre as decisións de departamento gozan da miña total comuñón de espírito. Pero si esta vez. Encántame ese libro. Lino hai tempo e volvín lelo con gusto. Con vistas ao día 17 de maio, hoxe xustamente, hai unha semana decido facerlles sete preguntiñas sobre o libro: 1ª. Que relatos che gustaron máis?, 2ª. Por que?, 3ª. Que ideas cres que nos quixo transmitir o autor?, 4ª. Cres que o logrou?, 5ª. Que sabes do autor (empezando polo nome)?, 6ª. A relación cos outros autores (a que xeración pertence o autor/o libro?), a relación cos outros libros (con que outros libros ou películas relacionarías todo ou parte de Vento ferido?), 7ª. Sabes quen é o homenaxeado este ano no Día das Letras Galegas?

Un tópico entre colegas á hora de tomar un café ou así é aquel que di que tras o verán dáse entre o alumnado unha especie de varrido mental (báñanse no río Limia...) e esquecen todo o aprendido no curso anterior. Este día pensei que non facía falta falar dun verán enteiro: abonda con que pase un mes. De 30 alumnos só sete recordaban o nome do autor de Vento ferido. En fin, non suframos. Mantiñan desperta a sensibilidade e a memoria noutros puntos. Despois déixovos constancia do pensamento das miñas dilectas alumnas e dos meus dilectos alumnos. Pero antes ídesme permitir que peque de libre subxectivismo. Entre os meus relatos favoritos están “O xogo da guerra” e “A rapaza do circo”. No primeiro salta á palestra, entre outros temas posibles, o tema da dialéctica individuo-grupo. Recordo unha vez cando o meu primoxénito estudaba aínda na facultade de física en Santiago, que foramos oír unha conferencia co gallo dunha festa (quizais final de curso ou de grao...) e un profesor  fixera unha exposición científica, con formulacións físico-matemáticas precisas, sobre as variacións do comportamento humano individual e grupal... A presión do grupo (de poder) sobre o individuo tamén forma parte doutra obra paradigmática do autor ourensán: Ilustrísima, novela onde o bo home, o home de paz representado polo bispo, claudica e cede ante a violencia sectaria da curia.

 (A primeira edición do libro que lemos na aula, da famosa colección 'Illa Nova'. Vén de celebrarse a primeira edición do premio de narrativa precisamente así chamado, Illa Nova)

O  segundo relato favorito meu (“A rapaza do circo”) conmóveme como me conmove sempre o amor puro ou case puro: digo aquel primeiro amor, o da adolescencia, o que pode deixar marcas indelebles, e tinxe facilmente a memoria de saudades. Á hora de establecer relacións con outras obras de arte (literarias e mais tamén cinematográficas), este foi o raio que non cesa: multiplicámonos entre todos na aula ata o infinito... Con todo, eles non mentaron dous relatos que eu si tiña in mente: un de Ferrín, “Fría Hortensia”, onde o rapaz adolescente namora da curmá, de Maribel. Que delicada tea recobre os nosos corazóns xoves! Que privilexio poder reler, poder revivir, poder relembrar...

Casares desenvolve unha vez máis este importante tema na súa fermosísima novela O sol do verán. Un deses libros que te absorbe e envolve (coma cando eu era adolescente e lía con paixón Crónica del alba, de Sender, outro grande da literatura hispánica con amores adolescentes). Pero por que, te preguntas durante todo o tempo, por que Helena casa con Arturo se a quen ama, se quen domina a súa mente e ocupa todo o seu corazón é Carlos? E ao tempo ves claramente que Carlos só pensa nela, en Helena. Aquí quizais rompe Casares o seu predilecto xogo dos triángulos: un home que se debate entre dúas mulleres: a esposa-amante nai e señora da casa/a amante aguillón intelectual. Helena éo todo: a que se quere por amante e a que se quere como interlocutora intelectual válida. E mais non casan. Por que? Creo que a resposta está máis ben en Carlos. Carlos non se ama ben a si mesmo: logo non está seguro de poder amala a ela como merece. Ou iso cre el. Ou iso creo eu cando reflexiono sobre el etc.

Mellor deixemos que se expresen os rapaces e as rapazas de cuarto:

O meu favorito sen dúbida foi aquel que falaba da vida dun solitario vello, sumido na súa rutina: como pasaba a maior parte do día no seu balcón, sen case ninguén, sen sobresaltos... A apatía e tristeza que me transmitiu este relato é o motivo polo que xamais o esquecerei  (Sara Martínez Iglesias. O relato é “Longa espera ao sol”).

O meu favorito foi o primeiro (“O xogo da guerra”), non pola súa brutalidade, senón pola demostración do que pode facer a presión do grupo na mente de alguén, ata o punto de levalo a torturar e matar (Mario García García).

É difícil sabelo con exactitude (Que ideas quixo transmitir o autor con este libro?), pero dende o meu punto de vista, podemos observar en moitos dos relatos o lado escuro de todo ser humano. E todo moi marcado pola realidade da época (Pablo Eduardo Menéndez-Valdés Pérez).

Quixo transmitir que todo o bo,  ou todo aquilo que parece estar ben, pode destruírse ou desaparecer de súpeto (Laura Orgueira Peteiro).

Ainda que non lembro os títulos, gustáronme moito os relatos que tiñan un tinte máis familiar, coma o do ancián que agardaba unha tarde polo seu neto ou aqueloutro no que un xove ía visitar unha vez ao ano á súa parella, mais a relación deteriorábase. Ambos tratan temas cotiáns de maneira un tanto tráxica e tenra á vez  (Estela Novo Vázquez).

Outro que me gustou moito foi o do avó que esperaba o seu neto. Fíxome recapacitar sobre a monotonía da vida e o paso do tempo. [...] Na maioría dos relatos podemos atopar un transfondo crítico, en cada un diferente. Basicamente fala da sociedade e critica as ideas que son imposibles ou moi difíciles de cambiar (Ana Mingote Blanco-Rajoy).

Un dos relatos que máis me impresionou foi aquel no que se falaba dun home que estaba nun bar e a policía foi buscalo, xa que tiña unhas ideas diferentes das do réxime. No relato ninguén sae a defendelo a pesar de ser un bo amigo por medo ás represalias. Percíbese o medo do pobo, medo a ser encarcerado, torturado e fusilado por  non coincidir coas ideas políticas da época  (Paula Santalla Estévez. O relato é “Coma lobos”).

Sobre todo fálase de como a sociedade nos inculca uns coñecementos e nos impón uns límites, e moitas veces debemos calar e non podemos expresar todo o que quixeramos  (Carolina Sanmartín Pérez).

O autor quixo contar e explicar os actos máis profundos do ser humano, como por que somos leais, por que lle damos as costas á nosa familia e aos nosos amigos, por que recordamos tanto certos incidentes do noso pasado... (Marta Roibás Zas).

 (Unha cabana apache propia do territorio do Nordeste dos EEUU: no libro O sol do verán, Carlos e Periqueta xogan de nenos nunha deste estilo, un wigwam dinos o narrador, na fraga galega)