martes, 6 de agosto de 2024

A NOSA CASA

 

A NOSA CASA

 

(Foto tirada de Internet. Ao fondo, á esquerda, vemos o vello Instituto coruñés na rúa Herrerías. Aí estudou Eulogio Muro)

 

Como sabedes moitos de vós, pola nosa casa, polo “Instituto da Guarda”, un centro histórico importante na historia do Ensino Medio do país, pasaron moitas persoas que deixaron pegada na vida cultural e socio-política de España e de Europa. Pensemos, por exemplo, en Salvador de Madariaga, Pablo Picasso, Fernando Rey, Gonzalo Torrente Ballester e tantos outros. Escollín nomes suficientemente coñecidos mais hai outros interesantes por diversos motivos. E hai familias tamén que a día de hoxe pouco nos din, caso de oír os apelidos, pero que no seu día foron protagonistas de anacos destacados da historia común, episodios históricos como a chamada Guerra da Independencia contra o invasor francés, a principios do XIX.

Refírome en concreto á familia Muro-Carbajal. Nun pequeño estudo que publicamos sobre unhas interesantes actas de disciplina do século XIX, aparecen amentados varios membros desa familia:

E hai tamén nomes que nos permiten saber máis de persoas importantes na historia de España: en concreto, os problemas de identificación do alumno Eulogio Muro Carbajal (que figura nas actas disciplinarias de 1863), fillo do prestixioso xurista e liberal moderado, José Fermín Muro Gómez, natural de Navarrete, Rioxa, permitíronnos adentrarnos na árbore xenealóxica desa familia Muro. Soubemos así que José Fermín Muro era sobriño do chamado «heroe da patria» ou «benemérito», Eulogio José Ramiro Muro Ulecia, avogado fusilado polos franceses en 1812, en Soria, cando tiña 29 anos. Pertencía á Junta de Burgos. Con toda probabilidade, José Fermín Muro honrou a memoria do seu heroico tío dándolle o nome de Eulogio a un seu fillo. (páx. 249 de Mª Rosario Soto Arias, “Un manuscrito inédito do s. XIX do instituto da Coruña”, Cornide 5, 2024).

En nota a pé de páxina explicamos, amais, que

José Fermín Muro Gómez naceu en Navarrete en 1804, fillo de Pedro Antonio Laureano Muro. Pedro Antonio Laureano é irmán de Eulogio José Ramiro Muro, quen naceu en Navarrete en 1783. Ambos irmáns eran fillos de Dionisio Muro e Francisca Javiera Ulecia. Agradecemos a información sobre as correspondentes actas de bautismo a David Castroviejo Martínez, do arquivo parroquial de Navarrete. Agradecemento que facemos extensivo a D. Armando Lasanta, párroco de Nosa Señora da Asunción de Navarrete.

José Fermín Muro foi decano do Colexio de Avogados (1837-1838), deputado pola Coruña en dúas lexislaturas e importante rendista. En 1863 é Presidente de Sala na Audiencia da Coruña. Xosé Ramón Barreiro considérao un liberal moderado (O liberalismo coruñés: a segunda xeración (1823-1846)).

José Fermín Muro ocupou cargos importantes na administración de xustiza (En 1863 é Presidente de Sala na Audiencia da Coruña) e foi home de confianza, para asuntos testamentarios e demais, da avoa de Emilia Pardo Bazán. El pasou logo a desempeñar altos cargos fóra de Galicia pero algúns dos seus fillos establecéronse na nosa cidade, onde chegarían a brillar con luz propia e onde finalmente falecerían (na nosa cidade faleceron Petra Muro Carvajal e o seu irmán Dionisio Muro Carvajal, este último foi Presidente da Deputación da provincia coruñesa e Xeneral de Brigada de Artillaría).

 

(Unha das obras polas que pasa á historia de Galicia José Valentín Muro Carvajal)

 

Porén, foi outro dos fillos, Eulogio, o que nos fixo tirar polo fío mercé ao cal chegamos a saber da existencia dun membro desta familia Muro que pasou á historia de España como heroe. Este Eulogio Muro Carvajal[1] era un rapaz de doce anos cando participou nas trasnadas con pedras (as famosas pedreas de antano, tema do que falamos no artigo da revista Cornide amentada) no descampado de San Amaro, preto da torre, cando o vello Instituto local estaba na rúa Herrerías e por esa razón figura nas actas disciplinarias do instituto de 1863. Buscando na prensa histórica sobre Eulogio Muro foi como demos co seu heroico tío.

Así que unha servidora hoxe de quen quixera falar é de Eulogio José Ramiro Muro Ulecia, o chamado heroe da patria, quizais precisamente porque a día de hoxe paréceme que é un total descoñecido e porque ler (o pouco que puiden ler) da súa biografía, “oír” as súas derradeiras verbas pouco antes de ser fusilado…, confeso que me conmoveu. Era novo para morrer e deixou un fillo pequeno. Moitas persoas morreron anonimamente loitando na francesada, algúns ficaron inmortalizados por Goya naquel heroico momento madrileño… E moitos de nós, galegos, limos Proezas de Galicia e sabemos da acción, por exemplo, da Ponte Sampaio. Os actos de valentía nunca está de máis contalos e relembralos, se nos tocan un pouco de preto, aínda con máis razón. En fin, imos rescatar algo deste home, Eulogio José, a quen coñecimos grazas aos papeles atopados na nosa casa, no Instituto no que estudamos e exercemos a docencia boa parte da nosa vida.

Montes de Burgos 7 de mayo

La junta superior de Burgos y Segobia celebró el 2 del corriente en la villa de Salas, la misma en que se instaló en junio de 1809, un solemne funeral por las almas de sus vocales, que un mes antes fueron sacrificados en la ciudad de Soria. No será fuera de propósito referir sumariamente las circunstancias que precedieron, acompañaron y siguieron á su martirio para exemplo de los débiles, desengaño de los alucinados y confusión de los traidores, extractadas de la gazeta extraordinaria de estas provincias de Burgos y Segovia de 28 de abril.

“Llevados a Soria con grillos los quatro ilustres presos, D. Pedro Gordo, vice-presidente, D. José Ortiz de Covarrubias, intendente y vocal, D. Eulogio José de Muro, vocal, y el secretario de la intendencia de Navas, dieron órden los franceses á la junta criminal de aquella ciudad para que la noche del uno al dos de abril sustanciase y sentenciase la caus. Cinco horas ocupó en esta operación aquel tribunal sanguinario, con el objeto sin duda de revestir su maldad con las fórmulas de la justicia, y al cabo de ellas condenó á muerte a los vocales y al secretario; y por una especie de irrisión y de mofa, declaró inocente á un hijo del intendente, nio de pocos años, que habia sido conducido en compañía de su padre.

“Intimóseles la sentencia por medio de escribano, y en seguida se ordenó que fuesen quatro eclesiásticos á confesarlos, sin darles tiempo para ello que el que necesitase la tropa para subir armada á la prision, y formarse para conducirlos al suplicio

“El vice-presidente aprovechó estos cortos momentos para confesarse con mucha compuncion y lágrimas con el primero de los sacerdotes que llegaron. Habia anteriormente confesado á sus compañeros, que ciertos ya de la suerte que les aguardaba, habian tratado de disponerse para ella como cristianos. Sin embargo se reconciliaron con los sacerdotes que les enviaron, á quienes la impaciencia é importunaciones de los soldados franceses obligaron á abreviar el cumplimiento de sus ministerios. Concluido este acto, se les quitaron las prisiones, y durante esta operación, el vice-presidente, soltando las riendas á su religioso celo, prorrumpió en una deprecación á Dios, tan fervorosa y patética, que enterneció á los circunstantes, y suspendió hasta á los mismos franceses […]

Delante del intendente iba D. Eulogio José de Muro: aunque todavía en la flor de la juventud, lo débil de su constitucion, las fatigas pasadas en el desempeño de su comision de vocal, los rigores de la prision y el maltrato de los dias anteriores habian reducido sus fuerzas á tal estado de languidez y abatimiento, eran tales los desmayos y los sudores, que se receló no llegase vivo al suplicio. Había pedido con instancia un crucifixo, pero no pudo dárselo el sacerdote que le auxiliaba, porque se le habia llamado sin decirle para lo que era, y por consolarle le dio un rosario con una medalla. Acertó a tener esta la imagen de la virgen santísima con la advocacion del Pilar: objeto de particular devocion para el Sr. Muro, que durante la carrera de sus estudios en Zaragoza, no habia dexado ni un solo dia de visitarla y adorarla. Por prodigio, de que quizá se reirán algunos, pero que nosotros los castellanos, que nos preciamos de ser y parecer religiosos, tiene explicación muy fácil, la vista de aquella santa imagen que produxo en nuestro vocal la mudanza mas completa y admirable: desaparecieron repentinamente todos los síntomas de libertad y decaeimiento, y ya no se vió en adelante más que ánimo, serenidad y fervor, que se desahogaba en las mas tiernas y expresivas jaculatorias, con dulce sorpresa de cuantos lo veian y entendian. Al llegar al pequeño repecho ó cuesta que hay para subir al lugar destinado para el suplicio, prorumpió en las expresiones siguientes, dignas de esculpirse en mármoles y bronces: subamos, subamos, hermanos, á este monte de nuestro calvario, puesto que en ello se nos concede imitar á nuestro Redentor, quien á pesar de su inocencia lo subió primero por nuestros pecados: yo pido y espero que en esta hora serán borradas nuestras culpars por la virtud de la sangre que en su santo calvario derramó por nuestros pecados. Dicho esto y subida la cuesta, hizo la demostración de volver el rosario al sacerdote, y encargándole encarecidamente que se acordase de él en el incruento sacrificio, se arrodilló, levantó los ojos al cielo, y recibió con sus compañeros la descarga que les quitó la vida

Consumado el sacrificio, los cadáveres de los vocales fueron colgados por mayor afrenta en la horca. Al dia siguiente mandaron los franceses que se descolgasen y se les diese sepultura. Los nobles y leales vecinos de Soria, que retirados á sus casas durante las escenas de horror del dia precedente, habian ahogado sus ayes y suspiros en sus lágrimas, resolvieron celebrar las exequias con toda la solemnidad que les permitian las circunstancias. El clero, la nobleza, las cofradias, el pueblo, todos concurren á porfia: se baxan los preciosos cadáveres, se conducen con extraordinaria comitiva, pomposa iluminación, prest y ministros, á la iglesia de S. Salvador, se les amortaja del modo mas decente y se reviste al del venerable párroco con los ornamentos sacerdotales. Estábase celebrando ya los solemnes oficios, quando nuestros enemigos, informados de lo que pasaba, y enfurecidos con las muestras de interes y respeto dadas á nuestros vocales por los fieles y piadosos habitantes de Soria, envian una manga de soldados, que entrando en el templo y rompiendo por el concurso con las espadas desenvainadas, interrumpen con horrible profanacion los oficios y obligan violentamente á los presentes á que carguen con los cadáveres y los pongan por sus mismas manos en la horca donde estuvieron, entre ellos el del difunto vice-presidente revestido con el alba sacerdotal. Allí los dexaron muchos dias, hasta que cayéndose á pedazos los miembros ya podridos y despues de haber servido algunos de ellos de pasto á los perros y á las aves, mandaron sepultar el resto al pie de la horca.” (tirado de: Gazeta marcial y política de Santiago: Número 42 - 23 xuño 1812).

Antes, en 1811, estes homes asinaban un oficio, do que subliñamos estas verbas:

Haga V. E. presente todo esto á S. A protestándole de nuevo que la Castilla jamas se someterá al yugo de la tiranía, ántes bien redoblará sus esfuerzos contra ella cada dia mas (Oficio asinado en Madriguera y junta superior de Burgos, abril 28 de 1811. Asinan: José Ortiz Covarrubias, Mauricio Domingo de Pedro, Melquíades Ortiz, Pedro Gordo e Eulogio José de Muro (en: Gazeta de la regencia de España e Indias: Número 77 - 1811 junio 8).

Más datos atopamos aquí sobre Eulogio de Muro: ese joven alto y buen mozo D. Eulogio de Muro, abogado y fiscal de la Junta [de Burgos] (en: Recuerdo de Soria: Año 2ª Número 4 - 1894 octubre 2). Así que o Eulogio ‘heroe da patria’ cursou en Zaragoza os estudos de dereito, unha profesión que tamén elixiría o seu sobriño José Fermín de Muro e, que saibamos, tres dos seus fillos, Eduardo, José Valentín e Eulogio.

 

No sitio onde se alzara a forca constuíuse co tempo unha pirámide  e nela unha inscrición que cen anos despois estaba inintelixible: “Los héroes beneméritos de la pátria D. Pedro Gordo, cura de Santibañez, D. Eulogio José de Muro, y D. José Ortiz Cobarrubias, intendente de la provincia de Burgos, y vocales todos de la Junta superior de la misma, y D. José Navas, secretario de aquella intendencia, fieles á Dios y al Rey, y á la Nación, fueron aquí alevosamente asesinados por los bárbaros satélites del vil Napoleón el dos de Abril de mil ochocientos doce, cuyas reliquias se trasladaron á la insigne colegial iglesia de esta ciudad en el dia nueve de Noviembre de dicho año con el aparato religioso, político y marcial que correspondía á su esclarecido mérito, como también el teniente coronel de los reales ejércitos D. Gregorio Saldaña, vecino y regidor perpétuo de esta ciudad, aquí fue afusilado por los mismos bárbaros el dia nueve de Diciembre de mil ochocientos diez, y otros defensores de la pátria. Y para su eterna memoria, erigió este glorioso monumento la M. N. y L. ciudad de Soria” (escrito asinado por Joaquín Arjona, en Recuerdo de Soria: Año 2ª Número 4 - 1894 octubre 2).


Tamén puidemos saber por outra fonte de información que o modesto monumento se ergue no Campo de Santa Bárbara:

 



 

(Fonte: El oxomense : semanario católico: Año I Número 2 - 1892 marzo 26, pág. 4)

 

 

(Aquí estaba orixinariamente o monumento amentado. Actualmente está noutro lugar na cidade de Soria. Na foto vese o lugar onde os fusilamentos)

 

Eulogio de Muro e os seus compañeiros fusilados son declarados Beneméritos de la Patria:

 



 

 

(Fonte: https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/coleccion-de-los-decretos-y-ordenes-que-han-expedido-las-cortes-generales-y-extraordinarias-desde-24-de-septiembre-de-1811-hasta-24-de-mayo-de-1812-tomo-ii--0/html/0027bda0-82b2-11df-acc7-002185ce6064_234.html)

 

Con posterioridade pídese á Rexencia “para que conceda una pensión de 300 ducados á favor de la madre y de la viuda de D. Eulogio José de Muro; y que á la muerte de esta la siga disfrutando hasta la edad de 18 años el hermano que ha dexado de corta edad. = Aprobado” (en El conciso: Año VI Número 14 - 1813 marzo 14).

Aquí é onde o deixamos por hoxe. Queda no meu ánimo visitar algún día Navarrete, o lugar onde nacera este heroico personaxe, Eulogio José de Muro Ulecia. Navarrete, na Rioxa, coma ocorre en moitos outros lugares, non é de todo consciente dos tesouros que garda dentro.

Feliz verán!

 

(Da Igrexa da Asunción de Navarrete, Rioxa. No seu arquivo aparece a partida de bautismo de Eulogio de Muro Ulecia, heroico personaxe rioxano, cuxos sobriños fican vinculados á nosa cidade herculina)

 



[1] Ben merece que lle dediquemos un par de liñas ao mozo Eulogio, exalumno do Instituto coruñés. Logramos localizar a súa partida de bautismo no arquivo do Seminario Maior de Santiago. O seu nome completo era Eulogio Cipriano Julián Muro y Carbajal e naceu o 18-9-1850, sendo bautizado na coruñesa igrexa de Santiago. Coma os seus irmáns José Valentín –erudito importante, membro da Real Academia Galega- e Eduardo, estudou dereito.

Ningún comentario:

Publicar un comentario