GALICIA INMORRENTE.
Os mouros: pobo mítico.
Este día fomos ás
Portas Ártabras para escoitar falar sobre o tema dos mouros a un antropólogo,
profesor de Universidade e autor de numerosas publicacións, o doutor Mariño
Ferro. Pero antes de el desenvolver a súa ben trabada teoría, tomou para
presentalo a palabra o señor Alberte Corral (da directiva do Facho, un home
próximo aos 70 anos) e relembrou que cando era rapaz ían xogar ao campo que
circunda a torre e aló, cerca da caseta de pedra que protexe a inscrición
famosa, había un burato e eles metían a cabeza e berraban Mouro, dáme do teu tesouro! Mouro, mouro, dáme do teu tesouro! E
unha servidora pensou varias cousas en
torrente, unha, “Ca! Que terra a nosa, tan rica en mitos!”; dúas, que poder
evocador tan a palabra... Este Alberte percorreu nun tris toda a traxectoria
vivida e volveu á infancia dun golpe, ao poder da palabra que traza un mito; e
tres, amigo!, eu sempre souben que Coruña é unha cidade mítica [pacen bois da
cor vermella, os de Xerión, logo déitanse os ósos para fundar a cidade nun
claro ritual de fundación; un dos Carré recolle no Orzán unha lenda de vilas
asolagadas; hai unha baía das ánimas onde embarcaban verosimilmente os mortos;
hai un santo Amaro onde desembarcaban os que viñan, como Trezentonio, de buscar
o paraíso; hai lendas de sereas, etc, etc.], e velaquí, outra proba máis...
(Este día, 27 de outono, nas Portas Ártabras: á esquerda da imaxe o prof. Mariño Ferro; á dereita, o señor A. Corral; foto de Charo Soto).
En fin, imos ao caso:
os mouros. O primeiro que temos que facer para centrar ben o discurso –iso entendinlle
ao orador- é enterrar vellas trolas, como que as crenzas dos galegos aldeáns
son todas supersticións ou que a propia cultura aldeá é cousa de ignorantes
paifocos infradesenvolvidos. Moitos son prexuízos que veñen, curiosa-contraditoriamente
da Ilustración, e están en boa medida promovidos desde unha elite claramente
interesada en explotar esa forza de traballo. Hai que enfocar a construción
mítica dos mouros como algo cunha clara funcionalidade, e esa construción (o subtítulo
da conferencia era: A inspirada
aplicación galega do método universal para crear pobos míticos) segue un
método, comparable ao que seguiron outros pobos europeos (puxo como exemplo os
gregos: crean o mito das amazonas: comen carne, cortan un peito, usan o arco e
todo en oposición á forma “civilizada” de ser, comendo pan de trigo e usando a
espada como arma nobre...).
Logo debuxou un
cadro de trazos semellantes entre nós (os paisanos galegos) e eles (os mouros):
son semellantes as técnicas agrícolas, a cría de gando, o feito de ferraren
cabalos, achanzar coa grade, faceren monllos, mallaren, conservar en tullas, ir
ao muíño, á fonte, á feira, gustarlles o viño, mercar leite (sobre todo as
mouras portuguesas), comerciar, viviren en casas (e pazos, castelos, onde teñen
lacenas, chaves), unha semellante repartición do traballo (os homes traballan a
terra e as donas fían e van por auga...).
Para proseguir a
continuación cos trazos diferenciais: un núcleo irradiador de diferenzas áchase
nas crenzas relixiosas: se os mouros van á misa, suponse que seguen ritos
propios. Outra diferenza básica co paisano galego: son tremendamente ricos:
teñen ouro e teñen tesouros (velaí as trabes de ouro, os apeiros de labranza de
ouro, a galiña dos pitos de ouro), gardados frecuentemente por unha serpe.
Eles, os mouros, son en síntese, os pagáns. Aquí amosounos o prof. Mariño unha
serie de cadros medievais e renacentistas onde se ve o nacemento de Xesús xunto
ás vellas ruínas (ao igual que os mouros aparecen xunto as ruínas de castros ou
xunta as vellas pedras do megalitismo): ao lado da nova fe aparece o Tempo
vello, o home vello, a serpe vella...
Os mouros, unha
diferenza máis, viven debaixo da terra: nós enriba.
(Ghirlandaio: sobre as ruínas do paganismo, nace Xesús)
E cal é o sentido
da construción deste pobo mítico? A resposta que nos deu Mariño Ferro é clara:
o pobo crea esa identidade mítica para reforzar a identidade propia. Falou de
graos de identidade, nunha especie de escaleira antropolóxica de Xacob: 1º, a
casa; 2º, a aldea; 3º, a parroquia; 4º, Galicia/España; 5º, a cristiandade: grao
máis elevado. E así en toda a Europa tradicional (un discurso, polo europeísmo
e a tradición, moi propio do Grupo Nós).
Conclusións.
Escollamos só tres para non enfadarvos moito co tema. Unha: somos parte de
Europa (xa o sabiamos pero non está de máis recordalo: xa o dixo Goethe, desde
outro enfoque, complementario, “O Camiño de Santiago fixo Europa”); dúas, hai
que reler a Risco e ver que di el dos mouros (revista Nós, nº 43, 1927) ; tres, estes mitos de mouros, serpes que gardan
ouro, tesouros e galiñas marabillosas forman parte dun folclore que une e aúna
vontades: do antropólogo, do folclorista, e mais do arqueólogo. Somos, os
amantes destes temas, ou deberiamos ser, un equipo.
Permitídeme, vós,
os novos, unha cuestión derradeira no
día de hoxe. Ide e preguntade aos vosos, aos que teñen un pé –ou ráiz- na aldea,
cando e a quen oíron falar por primeira vez da existencia dos mouros. De min
sei dicir que foi a miña nai valdeorresa, a súa avoa prohibíalle pasar polo
arroio de Rascouprín (Valencia do Sil) porque podía aparecer no camiño a moura
loira que peiteaba os cabelos con peite de ouro. Non parecía ser cousa
apetecible topar con ela. Pode ser que o temible fose caer nos buratos,
vestixios de vella minería prehistórica, que quedan por alí...
(Rossetti: cadro amosado polo profesor Mariño, a propósito de mulleres-serpes-mouras con cabelos sedutores... Sobre interpretacións da moura mítica en feminino resulta imprescindible o estudo da prof. Mar Llinares)
(E. Munch: máis sobre os envolventes cabelos da figura mítica feminina)
Ningún comentario:
Publicar un comentario