OS OUTROS BLOGS: LIBROS NA PEDRA.
A nosa amiga e ex profesora do Instituto, Mercedes
Sampayo, foi quen nos dera a coñecer hai tempo o blog de Emilio Valadé, Paseante silencioso. Este día abrímolo e
vimos que falaba dun tema que nos pareceu moi fermoso, o tema do espinario
(documéntase xa na escultura helenística, trátase dun rapaz normalmente espido
que está a arrincar unha espiña cravada no pé: dispoñible en http://emiliovalade.blogspot.com.es/2015/06/espinarios.html). Nesas páxinas ás que hoxe
vos remito veredes, por certo, que aparecen canzorros dezaos (da igrexa de
Ansemil, cunha imaxe de Virxe gótica marabillosa, na capela onde quixeron
durmir o soño eterno os noutrora poderosos señores de Deza, malparados nas
loitas contra a Mitra compostelá). Non deixa de ser unha curiosa coincidencia
que falásemos hai pouco dos pecados capitais na arte románica. Hai estudosos
que ven precisamente na representación románica dalgúns espinarios (co corpo
moi flexionado, amosando as chamadas partes nobres ou partes pudendas) unha
simbolización da luxuria (aínda que se un analiza as imaxes e as palabras de E.
Valadé, tamén podía interpretar que o enfado do rapaciño coa espiña toque máis
á ira ca á luxuria; e non esquezamos a posibilidade de ser a humilde espiña o
contrapunto da soberbia, tal como escribe san Paulo na segunda carta aos
corintios –espiña na carne, noutras
traducións aguillón na carne).
Luxuria aparece de forma explícita, crúa, forte e
pétrea, nos canzorros, capiteis e a modo de metopas da soberbia igrexa da
Colexiata de Cervatos. Seguindo o camiño aberto por Valadé chegamos tamén aos foros
de amigos do románico que, entre outras cousas, se preguntan onde máis se poden
ver representacións románicas deste tipo. Se quixeramos pasear silenciosamente
polo galego país de Deza, atoparemos canzorros con novas representacións da
luxuria, na igrexa vella de Abades (onde os historiadores din que estivo na
Idade Media a igrexa por excelencia de Trasdeza, Santa María de Trasdeza, aínda que hai quen di que puido estar no
Castro do Cura, en Santa María de Cortegada, onde unha servidora fora cristianar
o primoxénito). Se podo e me lembro este verán fágolle fotos e intégroas a
posteriori.
(Vemos o espinario na parte inferior, sentado no chan; as fotos están tomadas da Internet)
Volvamos á cántabra Colexiata de Cervatos. Lemos: “En
la cornisa que sostiene el modesto tejaroz que enmarca la portada encontramos, además
de varias representaciones de carácter fálico; un músico tañendo un arpa, una
monstruosa figura con cuerpo humano y cabeza simiesca, otro monstruo
antropófago de enormes fauces devorando una figura, un personaje que parece autolesionarse
mordiéndose la mano (...)” (en: http://www.arteguias.com/catedral/colegiatacervatos.htm). É dicir, vemos que o
románico é unha especie de libro en pedra para as xentes que non sabían ler nos
libros de pergameo e/ou papel (a Biblia
dos ignaros): aí en Cervatos atopamos moi posiblemente a representación
doutro pecado capital, a ira. Eses seres humanos autolesionándose
correspóndense coa figuración clásica da ira. Mirade o que nos di dos
condenados a causa da ira na Divina
Comedia Il Dante (vv. 112-114, Canto sétimo, na tradución ao galego de
Darío Xohán Cabana, na ed. da Xunta de Galicia do ano 1990):
Pegábanse coa
man, e non somentes,
Senón tamén con
testa, peito e pes,
Arrincándose
anacos cos seus dentes.
E, xa para rematar, seguindo o fío do espinario topamos nun novo blog con outro tema propio do románico: o dolio (a palabra vén ao dereito do latín, DOLIUM ‘vaso ou vasilla
de barro para conter viño’, porque antes de descubrirse que era un instrumento
de música, confundiuse cun barrilete de viño, e, xa que logo, representaría o
borracho, a gula).
“Moi pouco se sabe sobre o dolio como instrumento. Foi
descrito por Faustino Porras nun artigo da Revista de -Folklore no ano 2007 1
como un novo aerófono do románico. En Galicia achamos numerosas representacións
deste instrumento: na provincia de Lugo aparecen nun canzorro da ermida de San
Román (Lousada), noutro da capela do Pilar, na propia Catedral lucense, e un
máis na igrexa de Santo Estevo de Atán (Ferreira de Pantón) en plena Ribeira
Sacra. En Ourense achamos dolios representados en Santa Mariña de Esposende
(Ribadavia), Santa Baia de Banga (O Carballiño) e San Tomé de Serantes, mentres
que en Pontevedra aparecen na igrexa de Santiago de Bembrive (Vigo), en San
Martiño de Moaña, e en San Pedro de Rebón (Moraña)” (Pablo Carpintero Arias,
en: http://www.consellodacultura.gal/asg/instrumentos/os-aerofonos/dolio-cabazas/).
Que agradable sorpresa! Eis o noso compañeiro, o
catedrático de música do noso Instituto, Faustino Porras, citado coma un dos
primeiros en descubrir e rescatar o dolio do limbo do descoñecido! (case estou
por cantar aquel tema de hai anos, la
vida te da sorpresas, sorpresas te da la vida..., que todas sexan boas coma
esta, meus queridos).
Pedímoslle ao noso prezado colega que nos ampliase a
información. Aquí tedes, para ir facendo boca no verán (e por favor, os
coruñeses debedes ir alucar os canzorros da igrexa de Santiago, veredes un
dolio; di o prof. Porras que de doce dolios
achados na arte peninsular, oito están en Galicia: hai que pedirlle agora á R.
A. G. que integre esta voz).
ARTIGOS:
'Un nuevo aerófono del románico: el dolio’ (2007)
‘Crónica del descubrimiento, catalogación y
reconstrucción del dolio, un antiguo aerófono del románico hispánico’ (2014)
REFERENCIAS:
https://m.flickr.com/#/photos/adfinem/sets/72157631018070244/
Ningún comentario:
Publicar un comentario