xoves, 28 de xuño de 2018

CORUÑA


ELVIÑA


(Elviña estaba programado: queda pendente a nosa pequena homenaxe a Xavier Docampo: atope amorosa e leviá a terra, descanse en paz).

 (A nova visibilidade)


Coñeceredes, sen dúbida, libros ou películas que levan no título a palabra retorno... (Retorno a Brideshead, de Arthur Evelyn St. John Waugh, publicado en 1945, do que hai película; Retorno a Tagen Ata, do noso prezado Xosé Luís Méndez Ferrín, publicado en 1971, ou Retorno a Hansala, a película do 2008 dirixida por Chus Gutiérrez). Esa é a palabra e ese é o concepto inicial, abondo poderoso: volvemos a Elviña. Coa familia, amigos, e expertos. Miña irmá levounos da man co verbo aceso, a información fresca e vigorosa, co facho da esperanza incuestionable, moi vivo. Ela non pode relembrar, porque era moi meniña, aqueles paseos coa nosa avoa coruñesa, a avoa Pura –e todos os netos e amiguiños da man, coma a galiña cos pitos de ouro prototípicos dun castro galaico- por aquel lugar da infancia, desaparecido nun 80%. “Veña rapaces, imos ver os tesouros de Elviña”. Mostrábanos onde fora a batalla contra os franceses, mostrábanos onde viviran os ancestros e deixábanos clariño que alí había tesouros, ocultos, pero estar estaban... Logo algúns de nós soñabamos na noite formas inconcretas e marabillosas, cousas bonitas, brillantes gardadas na terra.

 (O camiño que leva a Bergantiños, camiño paseado polo inesquecible Luís Monteagudo, que en gloria estea)


Volvín cos alumnos varias veces (gardo un vídeo-homenaxe a Elviña e mais á profesora que as levou,  coma un dos mellores tesouros: desde aquí e para sempre o meu amor por vós, rapazas daquel inesquecible club de lectura). Deo volente, volverei máis veces e con sorte, verán os nosos ollos feito realidade o proxecto do ínclito coruñés (a quen este blog inda lle debe unha homenaxe pequena e exclusiva) Luís Monteagudo, un parque temático digno de Brigantium, digno da nosa urbe atlántica.

 (Nova entrada)

Os cartos que as Institucións públicas destinaran nestes últimos tempos a Elviña van dando os seus froitos, e hai que alegrarse por iso. Adquiríronse novas terras ao seu arredor, e mais limpáronse: gañouse, xa que logo, en visibilidade. Rozáronse os vellos camiños, como aquel que levaba de Elviña a Pastoriza, vía de peregrinación importantísima noutrora, con vestixios que Monteagudo coñecera de humilladoiros nese longo trazado. Despexáronse novas entradas e reconstrúese parte das estruturas básicas (murallas e torreóns). Unha reconstrución que recibe críticas, e si, son lícitas e democráticas as críticas, pero non son compartidas por unha servidora; é moito peor o descoñecemento, o pasotismo, o estancamento e o abandono: o cidadán non pode darlle as costas a Elviña. Esta parte nuclear do noso pasado como urbe debe necesariamente chamar, captar a atención do cidadán do século XXI e para logralo non sobra revalorizar a monumentalidade que tivo, asentar ben as pedras para que non volvan caer etc. Eu recordo visitar as ruínas ben coidadas de cidades celtibéricas, como Numancia ou Uxama Argaela, e ficar abraiada pola capacidade de “vendernos” cousiñas mínimas desde un anaquiño de madeira de sabina –con que verosimilmente estarían feitas as xambas e linteis de portas e ventás, ata un resto de pedra dun muíño de man, deses que nos nosos castros hai por ducias... e logo os centros de interpretación, onde podías comprar por un prezo razoable unha boa imitación dun puñal ou dunha tésera de hospitalidade en forma de xabarín en cobre... Que envexa! 

 (Canalización de augas)

Aquí en Elviña apareceron restos de moldes de fundición de espadas de antenas. Apareceu o famoso tesouro, con fragmentos de diadema e cun diseño único, absolutamente único, dun parruliño precios, por exemplo. Ulas, as reproducións? Ula, a xoiería que imite eses achados? Apareceu un ídolo. Ulo? Onde podemos comprar unha reprodución fidedigna para adornar, se nos peta, un estante das nosas vivendas? Canto nos falta por aprender, penso. Canto nos falta para saber comunicar quen fomos e somos aos outros, ao mundo! 



Apareceu un anaco de louxa (como diría a miña nai valdeorresa), de pizarra escrita, con letras, unha inscrición única ata agora! Ula? Onde está reproducida para que eu poida comprar esa reprodución e lla poida mostrar aos meus, aos netos, aos fillos, aos alumnos? E non sigo, aínda que ben sabe Deus que podería: hai unha serie de escritos inéditos, algúns deles puiden lelos grazas aos esforzos da xente que participou naquel Plan Director de Elviña (podemos darlles as grazas a Xurxo M. Ayán Vila,  Rosa Brañas Abad,  Felipe Criado Boado,  Blanca García Fernández- Albalat, Marco V. García Quintela, F. Javier González García,   Matilde González Méndez, Josefa Rey Castiñeiras, e perdón se me esquezo de alguén), notas e diarios de Luis Monteagudo arquivados en caixóns, como hai artigos de Luengo difíciles de localizar, e todo iso debería xa ser (re)editado.



Así que non me digades que hai que deixar todo reducido ao mínimo, case que ao silencio de todos estes anos –salvo excepcións- des que Monteagudo inaugurou na década dos anos 40, a etapa feliz –con penurias, si, pero feliz- do redescubrimento e posta en valor para os séculos vindeiros, do noso Castro de Elviña.

Dicía a miña irmá que agora se avanza no estudo e coñecemento da especialización de moitos castros: uns especializábanse nunha cousa –tecidos por exemplo- e outros noutra: en Elviña houbo industria metalúrxica, hai restos de varios fornos (xa mentei as espadas de antea), hai escouras de fundición, e este é un dato importante. 

 (Que habería aquí fincado? Un guerreiro castrexo? Imposible xa sabelo... mágoa!)

 (O altar púnico)


Como importante é o descubrimento do altar ou santuario púnico. Do tipo do descuberto en Vigo, outro grande núcleo de comercio atlántico do N.O., en Alcabre (xa falamos del neste blog). Dedicareille un par de parágrafos ao santuario e pecho por hoxe a sesión. Non sen antes recomendarvos, a vós coruñeses, a vós galegos, a vós amigos todos, que visitedes Elviña, que teñades Elviña no horizonte presente, para que aqueles seres humanos que poidan, continúen coa obra de construción dun parque arqueolóxico como é debido.




(Esta laxe puido ser unha xamba dunha porta)



Ese dato, o feito de termos en Elviña un santuario púnico é froito do comercio. Pensaba eu algo inxenua, irreflexiva, arroutadamente (xa sabedes que a autocrítica sempre é aconsellable) que o castro podía ter nome ibero (relacionei Ilib-/Elvira/Elviña: proximamente retomaremos a orixe do topónimo); pensaba que un santuario é algo demasiado importante, cun peso social suficientemente grave como para non descartar a presenza habitaciónal de xentes ibero-púnicas aquí. Pero a miña irmá fíxome cambiar de idea: de onde se deduce algo fundamental, obvio se queredes, pero non por iso menos transcendente. A comunicación entre arqueólogos, historiadores e lingüistas é fundamental, insisto, fundamental para progresar no coñecemento do noso pasado. Lanzou a miña irmá a suposición de que ese santuario estaba aí en función das transacións comerciais que desde tempos inmemoriais se fixeron con xentes vindas da ribeira do Mediterráneo na procura dos metais. Ela dixo “un espazo co valor aproximado dunha embaixada –ou consulado se preferides- actual”. Un lugar onde se formalizarían, se sacralizarían, os pautos, os acordos económico-sociais, digo eu.

 (Rosa Brañas amósanos, amablemente, unha hipotética reconstrución dunha entrada ao castro amurallado)


Digo máis, se me dades aínda tempo e atención. Estes días atrás, lendo a Henri Hubert, lin que a voz TONGU (onde o –u se corresponde coa desinencia da 1ª persoa de singular, na p. 42 do libro xa citado, Los celtas y la civilización céltica) significaba en vello celta europeo EU XURO. A idea de xurar-sacralizar era moi importante naquelas sociedades (xa nolo di o segundo mandamento con que baixa Moisés da montaña sagrada: non xurarás en van, de onde se deduce que xurar era frecuentísimo). De feito, pódese pensar que é ese o verbo que subxace no apelido Tongo/Tongei, no topónimo Tongobriga e no teónimo Tongo.

Tamén se xuraría en Elviña: diante dos deuses propios e nos deuses alleos, dos outros, dos que viñan frecuentemente de fóra de Elviña para comerciar, para asegurar polos seus deuses, que procedían con honestidade e xustiza. Sen avareza, sen engano, sen mentira. Algo así. En todo caso, meus, o tema dá para moito. É dunha beleza incuestionable. E tócanos. Tócanos porque moitos de nós levamos unha pinga do sangue daqueles seres humanos. E sempre, sempre, somos conscientes do cordial vínculo coas orixes.


 (O vello alxibe castrexo. A xente do pobo bautizouno co fermosísimo nome de "Pozo de auga bendita". Esta foto foi feita polo noso amigo Mario García. O resto das fotos foron feitas por Charo Soto).


::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

NOTAS:

1ª. A inscrición da pizarra foi interpretada por Luengo, neste artigo: Luengo Martínez, J. M.:

“Noticia sobre las excavaciones del Castro de Elviña (La Coruña)”, en Noticiario Arqueológico Hispano, vol. IV, 1955.

2ª. Tongo: como teónimo parece estar presente nestas inscricións:

[Ce]licus · Fronto / Arcobrigensis / Ambimogidus / fecit // Tongoe/nabiagoi // Celicus fecit / Front(o) (procede da chamada actualmente Braga, na vella Galicia bracarense).

I(ovi) o(ptimo) m(aximo) Herculi Tongo s. v. (achada en Murcia).

O topónimo Tongobriga parece deducirse destoutras inscricións do occidente hispano ou ibérico, como gustedes:

 [G]enio / [T]ongobr[i]/gensium / [Fl]aviu[s] / v(otum) • s(olvit) • a(nimo) l(ibens) m(erito)

Iovi / vicani / Tongo/brice(n)se/s N p(osuerunt).

Canto aos antropónimos, as inscricións proceden tamén da vella Galicia bracarense (Idanha, Castelo Branco):

 [T]ongius / [T]ongetami / f(ilius) v(eteranus) miles / signifer / coh(ortis) • II • Lus(itanorum) / Viqtoriae (sic) / v(otum) • s(olvit) • (...)

Ara(m) pos(uit) // Tongius / Tongetami / f(ilius) • Igaedit(anus) / milis / Trebarune / l(ibens) m(erito) • v(otum) • s(olvit) 

Flacco Tongi(i) f(ilio) et Avi/tae Tongi(i) f(iliae) · Cilura Tongi f(ilia) / filio · et · filiae Gracilis · Vari f(ilius) / matri et avunculo · (...) 

(Todas as inscricións están tomadas do corpus Hispania Epigraphica, de libre acceso na rede).


xoves, 21 de xuño de 2018

Madredeus: "Oxalá"

Madredeus "Oxalá" from João Nuno Pinto on Vimeo.

Oxalá, me passe a dôr de cabeça, oxalá
Oxalá, o passo não me esmoreça;

Oxalá, o Carnaval aconteça, oxalá,
Oxalá, o povo nonca se esqueça;

Oxalá, eu não ande sem cuidado,
Oxalá eu não passe um mau bocado;
Oxalá, eu não faça tudo à pressa,
Oxalá, meu Futuro aconteça

Oxalá, que a vida me corra bem, oxalá
Oxalá, que a tua vida também;

Oxalá, o Carnaval aconteça, oxalá
Oxalá, o povo nunca se esqueça;

Oxalá, o tempo passe, hora a hora,
Oxalá, que ninguém se vá embora,
Oxalá, se aproxime o Carnaval,
Oxalá, tudo corra, menos mal

Composición: Pedro Ayres Magalhães

xoves, 14 de xuño de 2018

LENDO A...


LENDO TEXTOS PRELATINOS DA PENÍNSULA 

 (A chamada 'Ara de Liñarán': unha das mensaxes primordiais deste curso toca a esta xoia da nosa epigrafía. Todas as fotos están tomadas de Internet, agás a do grupo)


Hoxe, se me prestades un pouco do voso tempo e da vosa atención, quero falarvos dun galego universal, un sabio discreto e humilde –como debe ser ao meu parecer todo ser sabio-  que traballa en Alemaña e investiga sobre linguas do pasado en Europa e máis en concreto no Occidente hispano ou ibérico. Chámase Carlos Búa Carballo e estivo en Santiago impartindo un curso, “A onomástica prelatina de Galicia”.  Tiven a inmensa fortuna de poder asistir e aprendín algo importante: dunha banda, que hai que ser moi respectuoso cos límites (teoricamente xa o sabía,  e refírome aos límites da elucubración etimolóxico-lingüística, pero nunca vén mal telo presente); doutra banda, percibín con clareza que se pensaba en que sabía algo de onomástica e teonimia prelatina, o que me resta por saber é moitísimo máis. Podedes dicir: “nada novo baixo as estrelas”. Acertariades. Pero caben outros enfoques sempre entre medias. Queredes que me sincere? Pois, amigos e alumnos que fostes meus, amigos todos, hai certezas case absolutas na mente dun lingüista ou dun filólogo que de cando en vez piden ser comunicadas: o coñecemento do pasado lingüístico non é unha parvada, non é costal de palla, non é unha perda de tempo. É unha fonda e poderosa egua veloz e áxil, que coma unha aguia que partise do berce do noso planeta, do Himalaia, por exemplo, ou da cunca dos cursos primixenios (Ganxes, Indo...) baixase, batese soberbia as alas e se achegase dignísima, fermosísima, ao noso Atlántico europeo, traéndonos auga pura ou algo así, conciencia de quen fomos, quen somos, renovando alianzas. Falando, unha vez máis, da roda, do tríscele, da unidade de noso.

 (O grande filólogo indoeuropeísta Jürgen Untermann recolle das mans do Príncipe de Asturias -daquela príncipe, hoxe rei Felipe VI- o premio correspondente, no ano 2010. Carlos Búa foi discípulo de Untermann)


 (O profesor Untermann deixoulle un importante legado ao Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades)


O profesor Búa deunos un pequeno repaso ao que se sabe da lingua nai protoindoeuropea (de onde proceden as linguas indoeuropeas [Ide]). Existiría pero pouco sabemos a ciencia certa dela. Recordounos que no século XX se amplía o listado de linguas Ide, integrando as linguas tocáricas (tocario A, tocario B) e a lingua hitita (pertencente ao grupo anatólico-micénico). A póla tocaria, ao norte do Nepal, é  a máis oriental.

Para nós son moi importantes as linguas célticas (escocés, gaélico, bretón, córnico, galés...), hoxe linguas marxinais pero que noutrora gozaron dun enorme territorio na Europa continental (Suíza, Eslovenia, Austria, terras bañadas do Danubio ata a súa desembocadura), Turquía... e península ibérica.

Para quen estea animado a estudar Ide, quitoulle ferro á parte máis digamos árida da cuestión: só cómpre dominar un mínimo de fonética e algo de formación de palabras, de morfoloxía nominal basicamente... E lanzou unha e varias veces o seu axioma áureo: nada de lingüistica especulativa, nada de “xogar” coas etimoloxías... Cuestión sumamente difícil de levar á práctica: todos especulamos algo... nun dos textos analizados –por exemplo- en lingua lusitana –concretamente na inscrición rupestre do Cabeço das Fráguas- aparece a voz ifadem, e está ou parece estar en concordancia con taurom. Pois ben, no que eu sei, os intentos de comprensión de ifadem xogan con esa proximidade física na cadea escrita e presupoñen un adxectivo que indique un atributo que lle cadre ben a un touro –nunha ofrenda sacrificial a un deus, probablemente a Reve [que é interpretado polo señor Villar, experto indoeuropeísta da Universidade de Salamanca como divindade-Río]. Para ifadem  discorréronse tres étimos: un que o vincula a un verbo Ide, que significaría ‘copular’ usando unha palabra aceptada socialmente e evitando outra peor vista, daquela teriamos un touro-semental; outra derivación etimolóxica vincula a palabra a outro verbo Ide co valor de ‘bater’ e sería un touro-bravo, que combate ou así, e unha terceira idea é vincular a palabra á un substantivo, ben documentado en linguas célticas insulares, co valor de ‘teixo’ –sinto dicirvos que esta última seina de esgueira, indirectamente, e non puiden consultar a fonte, o artigo no que se defende: logo non podo asegurarvos a lóxica semántica: un touro (forte) coma un teixo?, igual que hai estruturas frásicas do tipo forte coma un carballo/buxo/breu?-. Tampouco quero cansarvos. O tema dá para moito. 
 (Unha das inscricións en lingua lusitana, esta é a do Cabeço das Fráguas)


Que pasa coa nosa terra? En Galicia non hai textos indíxenas (por linguas indíxenas entendamos aquí por exemplo o vasco, o ibérico, a lingua celtibérica do bronce de Botorrita, a lingua lusitana, a lingua tartésica –que en principio non podemos considerar Ide, e cando algún lingüista como J. Koch elucubra e analiza textos tartésicos coma se fosen célticos, o que está facendo é iso, elucubrar), mentres que para o lusitano si hai textos, textos relixiosos, ademais: textos dunha beleza en boa medida enigmática e críptica, pero beleza dunhas resonancias ancestrais profundas (como ler, por establecer un digno paralelismo,  poemas de Estirpe, de Ferrín...), un gozo inenarrable, vamos. Con Búa repasamos as tres posicións básicas con respecto ao lusitano: 1ª, a de Tovar, Antonio Tovar, grande que descansa xa en paz. Non é celta para el. En 2º lugar, a posición de Jürgen Untermann: tamén en mellor vida xa –Búa fora discípulo del-; non nega Untermann a posibilidade de ser o lusitano unha variedade céltica, con trazos moi conservadores (ao final integro unha breve addenda a este respecto). En 3º lugar acaróanse os agnósticos, partidarios de esperar. Esperan novos textos, novas inscricións que dean luz definitiva (boa opción: é o que facemos moitos de nós, os desexosos de saber o étimo da voz Coruña: esperamos novas inscricións... Díxose neste curso que a provincia coruñesa é moi pobre en inscricións, a carón das outras galegas... Así que velaquí estamos, esperando por Elviña).

Volvamos a Galicia a vista de ave... Búa insistiu moito nun par de cousas: a riqueza teonomástica do occidente noso, da península, máis de 700 teónimos... e insistiu nun dato nuclear, básico, sobre Galicia: hai datos –como a incontestable existencia da área que el etiquetou ÁREA BRIG- que nos din que esta terra foi indoeuropeizada. A existencia, ademais, de textos bilingües –celta + latín- en Galicia así nolo confirma. O celta é o prelatino máis recente. Temos a incrible sorte de ter textos latinos con parte de lingua indíxena, e son sempre textos votivos. Nestes casos que veremos as linguas indíxenas son linguas celtas. E vimos, efectivamente, algún deses textos. Citarei tres para non fartarvos:

Lugubo Aruqeobo C(aius) Iulius Hispanus v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito) (Sober, Lugo. A forma latina ou latinizada da parte teonímica tería sido Lugubus (ou Lugovibus) Arquienis).

Deidabo Nemucelaigabo Fuscimus Fusci f(ilius) v(otum) l(ibens) a(nimo) s(olvit) (Chaves, Vila Real; lectura presentada en Búa 2000)

*Crougiae Toudadigoe Rufonia Sever [-------] (Xinzo de Limia, Ourense. Coas terminacións flexivas latinas correspondentes teriamos outra cousa, teriamos: Crougiae Toudadigo).

Remato xa: só unha cuestión importante máis. Hai cousas que deben estar a bo recado nos museos acondicionados ad hoc. Os museos están para algo. Entre o alumnado presente estaba o señor J. María Bello, quen fora director durante anos do Museo Arqueolóxico de San Antón: tróuxonos a todos fotocopia de tres aras depositadas no museo coruñés con onomástica non latina: unha dedicada tamén a Lug, formaba parte dunha ventá de Sinoga, Rábade, Lugo; outra, dedicada ao deus Coso, servía de base do altar na igrexa parroquial de Meirás, Sada, A Coruña; a terceira, na que consta claro o oferente, un Reburro –nome común na nosa epigrafía do N.O.- , procede de San Vicente de Présaras, Vilasantar, A Coruña. Pois ben, Búa chamou a nosa atención sobre algo clave: como pode ser que un documento en pedra valiosísimo como é esa inscrición dedicada a Lug, a de Sober, portadora dun texto bilingüe único, excepcional, unha xoia de pedra, estea onde está...? Calquera podería ir por alí co tractor e darlle (como pasou coa serpe pé do cruceiro de Corme), calquera podería ir por alí e rompelo, querendo –así romperon a pedra de Cabeço das Fráguas, pensando que había un tesouro- ou sen querer) ou simplemente roubala. Esa xoia galega, a que está en San Martiño de Liñarán, Sober, ten que estar nun dos museos de Galicia. Que un bo canteiro faga unha reprodución fidedigna e se poña no lugar da orixinal. Tamén isto é o progreso ben entendido. Ata aquí chegamos por hoxe.

 (Foto de grupo, maio de 2018. Aquí só figura unha parte da xente que asistiu ao curso e lamentablemente non coñezo todos os nomes. Cito os coñecidos, de arriba abaixo e de esquerda a dereita: ?, Gonzalo Navaza, José María Bello, García Trabazo e Cayetana Jhonson; Antón Santamarina, Charo Soto, ?, Rosario Álvarez, ?; Julia Marqués, ?, Cabeza Quiles, Xesús Ferro; ?, ?, Luz Méndez, Carlos Búa e Ana Isabel Boullón. A foto foi feita por Luz Méndez)

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::


Addenda breve:

Sobre o posicionamento de considerar o lusitano unha variedade celta arcaica: quizais nos conveña de vez en cando revisar os clásicos. A formulación de Untermann achégase en certo sentido ao pensamento de Henri Hubert. Este profesor, que impartira nos anos vinte do século pasado un curso de arqueoloxía na Escola do Louvre, este prehistoriador eminente –dicimos- dedicou moito tempo a diferenciar na Céltica, en Europa, as pólas de goidelos, britónicos e galos, así como as relacións íntimas en maior ou menor grao entre celtas e latinos ou italiotas en xeral, celtas e xermanos e celtas e outros pobos anteriormente establecidos nos territorios europeos onde os celtas se foran establecendo. Para Hubert, os goidélicos son sen dúbida ningunha os celtas que máis cedo se desprazaran cara a occidente, son os que teñen a lingua máis arcaica. Goidélicos ou non, tamén falaron unha lingua moi arcaica os celtas que ocuparon parte de Alemania, en concreto os que deixaron a pegada onomástica presente na Selva Herciniana. Cando estuda esta palabra, herciniana,  di: Este nome é unha reliquia dun estado moi antigo do celtismo (...), o nome da selva herciniana é dunha antigüidade que remonta máis aló da caída do p en celta... (pp. 124-126, tradución ao galego nosa, subliñado en negriña noso; en: Henri Hubert, Los celtas y la civilización céltica, Madrid, Akal, 1988). Así que teoricamente é posible considerar o lusitano unha variante arcaica do celta: a conservación do p- non é un atranco. Outra proba da súa antigüidade é que inda non se produce nesa lingua occidental ibérica a labialización da gutural (Iccona –nome dunha deusa vinculable aos cabalos- e non *Ippona> Eppona/Epona). Con todo, e como conclusión inapelable, segue sendo prudente confiar na aparición de novas probas epigráficas ou novos avances na comprensión da lingua lusitana.

xoves, 7 de xuño de 2018

ENTREVISTAS


ENTREVISTA A MULLERES QUE AMAN OS LIBROS

Entrevista a Rosario Álvarez Blanco.


Mª Rosario Soto: -Moitas grazas, Charo, por concedernos esta entrevista. Non creo que che sobre o tempo: nai de familia, docente, investigadora no eido da gramática, directora dunha revista de lingüística, membro da Real Academia Galega e agora, presidenta do Consello da Cultura Galega. Antes de máis, parabéns por este importante cargo. Que sexa  para un óptimo servizo a Galicia. O caso é que non che debe sobrar o tempo... Dinos, como o logras? Hai que sacrificar algo, ou?

-Primeiro ten que gustarche facer o que fas. Eu son unha privilexiada: gústame a vida familiar, son docente vocacional, investigo na área que máis me importa, traballo en asuntos que me permiten devolverlle á sociedade galega parte do moito que me ten dado... Gozo facendo todo iso, así que non é difícil compaxinar.

 (Fotografía de Rosario Álvarez. Todas as fotos están tomadas de Internet)
 
-Para os nosos lectores desinformados, que ignoran as funcións desa institución, o Consello da Cultura Galega conta cunha páxina web. onde poden ver que é o que aí se fai: dixitalizar documentos, poñer ao día arquivos -eu diría que nucleares como o da emigración-, actualizar páxinas webs interesantísimas como o “Álbum da Ciencia”, organizar congresos... Deixei algo básico na man ou no tinteiro, Charo? Que subliñarías ti neste sentido?

-Efectivamente, o portal do Consello da Cultura Galega é moi potente. A través del ponse a disposición do público en acceso libre unha mediateca, multitude de recursos, información cultural, etc. etc., mais esa é só a visibilización dunha parte da actividade e razón de ser do Consello, relacionada con preservar e arrequentar o patrimonio cultural galego e con fomentar a lingua e a cultura de Galicia. O Consello da Cultura Galega foi creado como un organismo de alta asesoría, independente do Goberno, que debe estar atento ao estado da cultura galega e elevar informes e propostas, dirixidas sobre todo aos gobernantes (autonómicos, locais, etc.), para defender e promocionar a cultura galega en toda a sociedade.

-Na entrevista que xa concediches á radio galega, oímosche dicir que o Consello necesita tamén poñer o día o orzamento. Todos sabemos que os cartos non caen do ceo: as Universidades necesitan máis cartos, a Academia,  a investigación e desenvolvemento necesitarían tamén... Seguramente es consciente de que nesta sociedade post crise os poderes políticos, os que distribúen os anacos da torta presupostaria, non están moi polo labor de investir máis na cultura. E porén, moitos de nós sabemos que a cultura nun sentido amplo é unha grande señora dadora de bens traducibles en postos de traballo: editoriais, parques temáticos, circuítos turísticos enriquecidos, cine e audiovisuais, novos espazos arqueolóxicos, novas patentes para a industria... Así que imos supoñer por un momento que o Goberno incrementase o presuposto para o CCG: a que destinarías eses novos cartos? Cales serían as túas prioridades?


 (Rosario Álvarez, acompañada dos señores Villares e Freixanes na sé do Consello da Cultura Galega)

-Non, creo que non se me entendeu ben. Eu non me refería ao orzamento concreto do Consello da Cultura Galega, que por certo é cousa do Parlamento de Galicia e non do Goberno (se dependésemos economicamente dun Goberno perderiamos a independencia). Non pedía para a institución que terei a honra de presidir. Falaba de maior investimento en cultura. A cultura non pode serguir entendéndose como un adorno prescindible senón como un sector estratéxico de grande importancia social e de grande importancia econónica: move unha parte importante do PIB galego, capaz de xerar e soster unha grande cantidade de postos de traballo... 

-Sabes que entre os membros de Consello hai polo menos dúas persoas que foron profesoras no noso Instituto, Ascensión Cambrón e África López? Que importante é o Instituto na nosa vida... Cóntanos, por favor: onde fixeches o bacharelato? Gardas algunha lembranza especial dalgún ensinante en concreto?

-Eu fixen o Bacharelato en Pontevedra, no Instituto. Primeiro era “O Instituto” único que había (era director Filgueira Valverde) e acabei no Instituto Feminino, que pasou a chamarse Valle-Inclán. Comezabamos daquela o bacharelato aos 10 anos e rematabamos co PREU, aos 17. O meu era un instituto dunha excelencia a toda proba. Dígoo sempre que teño ocasión, porque é moito o que lle debo. Profesores extraordinarios. O día que entrei na Real Academia Galega, hai hoxe 15 anos, tiña moito e a moitos que agradecer, pero na escolma que citei polos seus nomes estaban don Marcelino (Filosofía), don Jesús (Grego) e María Victoria [Moreno] (Literatura), os tres profesores excelentes e mellores persoas, que influíron moi positivamente na miña vida. 



-Que estás lendo arestora?

-Estou rematando A hora de espertarmos xuntos, de Kirmen Uribe, na tradución galega.

-Ata aquí chegamos por hoxe. Non ousariamos quitarche máis tempo. Quedamos moi agradecidos contigo. Longa e frutífera vida!

-E que vós a vexades! Foi un pracer.