luns, 31 de marzo de 2014

Banda deseñada: Persépole, de Marjane Satrapi

Hai que ter un grande valor para relatar toda a túa vida a millóns de descoñecidos, e, aínda así, non importarche o que pensen de ti. Con Persépole, Marjane Satrapi logra narrar os feitos que condicionaron a súa vida, ó mesmo tempo que consegue entreternos e emocionarnos coa súa incríble historia, rodeada de sucesos coma a ditadura do Xa persa, e da terrible guerra civil que desencadeou a súa caída e a posterior imposición do réxime islámico. Satrapi conseguiu sobrevivir nestas condicións e, aínda así seguir adiante ata convertirse nunha exitosa debuxante, que xa gañou galardóns coma o Premio Autor Revelación do 2001 e o premio ó mellor guión do 2002 no Festival internacional do cómic de Angoulême. 
A historia comeza en Irán (a súa terra natal) con Marjane (ou Marj, coma a apodan) no 1980 relatándonos os eventos que precederían á revolución Islámica. Narra algunhas das numerosas protestas dos opositores ó réxime do Xa, un emperador absolutista que usurpara o trono ao lexítimo rei Iraní, converténdose en pouco máis ca unha marioneta suxeita ós designios dos países poderosos. Marj nárranos, baixo o seu punto de vista, algúns feitos destacados durante as revoltas como a queima dun cine a manos dos soldados do Xa, ou o Venres Negro, no que as manifestacións foron brutalmente sofocadas, cunha cantidade de mortos incríble. Sen embargo, o réxime do Xa remata por caer, para alegría dos numerosos protestantes. Por todo Irán celébrase este feito, e os presos políticos son liberados.  
Sen embargo, nas seguintes eleccións, sucedeuse a ‘revolución islámica’ de Jomeini, que demostrou ser un réxime opresivo,  peor co anterior. Os antigos heroes da revolución foron presos e executados, mentres que outros escapaban do país. A protagonista decatouse disto tras coñecer que o seu tío Anush, un comunista, foi preso polas súas ideas, opostas ó réxime.
Ao pouco de impoñerse este goberno, estalou a guerra con Iraq. Non se dan detalles de gran importancia desta, porque se centra na vida da familia Satrapi, caracterizada pola escasez. Movidos polo medo, os pais de Marjane mándana cunha amiga da familia a Austria.
Lonxe da súa familia, Satrapi ten que adaptarse á súa nova situación, completamente diferente á vivida ata entón. A súa vida coa familia resulta ser bastante conflictiva, pois aínda que a maior parte da familia é amable con Marjane, a nai resulta ser unha persoa moi desagradable, que envía á protagonista a un internado de monxas. Porén, tras uns poucos anos no internado, Satrapi é expulsada pola súa etnia e as súas ideas revolucionarias.
Os capítulos seguintes tratan dos anos de xoven adulta da autora, dos seus noivos e os seus estudos, que terminan fracasando, deixando a Marjane na rúa. Porén, consegue regresar a Irán, coa inesperada axuda da amiga da súa nai.
Xa de volta en Irán, a protagonista séntese desprazada e fóra de lugar, pois a xente e a situación cambiaron moito. Pouco a pouco vaise adaptando e retoma os estudos de arte, con numerosas dificultades de expresión debido á dureza do réxime e a súa personalidade revolucionaria. Ao final, consegue acabar os estudos e casar, aínda que ao pouco tempo divórciase. A novela remata con Marjane no aeroporto, saíndo de Irán.
Persépole resultou ser unha novela moi entretida, comprensible (pola súa linguaxe  coloquial) e moi expresiva polos fantásticas ilustracións da autora. 

Reflicte á perfección os sucesos históricos que sufriu Irán recentemente, como son a caída do Xa persa e a imposición do réxime islámico. O que máis me chamou a atención foron os capítulos sobre a guerra Iraquí-Iraní, nos cales toda a novela adquiría un ambiente triste, e sobretodo, tenso, pola probabilidade que tiñan os Satrapi de ser bombardeados dun momento a outro. Esa parte tamén amosa a peor cara da guerra: a destrución, as vítimas inocentes.  Aínda que esa parte foi a que maís me impresionou, o resto do libro non se queda atrás, sendo unha historia moi interesante, sobre todo se temos en conta que é verídica.                                                         
                                                                               Antón Tembrás López, 1º Bacharelato
(Sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)

xoves, 27 de marzo de 2014

Banda deseñada: Engurras, de Paco Roca

Hoxe abrimos unha nova fiestra dedicada á Banda deseñada, na que os creadores galegos actuais están a ter unha relevancia importante.

ENGURRAS, de Paco Roca.
Engurras narra a historia de Emilio, ex-director dun banco, un ancián enviado a unha residencia pola súa familia. Nela, terá que botar unha loita contra a vellez, que finalmente non consegue gañar.

Francisco Martínez Roca, maís coñecido como Paco Roca, é un historietista valencián, autor de obras coma O inverno do debuxante e a novela que nos ocupa, Engurras. Esta última foi a súa aventura máis exitosa, chegando a ser adaptada ao cine e conseguindo o Premio Goia 2011 ao Mellor guión adaptado e ao Mellor filme de animación. A propia novela posúe numerosos premios, coma o Premio Nacional do Cómic 2008 ou o Premio Dolmen á mellor obra española.
En Engurras amósasenos a adaptación de Emilio á vida dun xeriátrico, xunto co seu compañeiro de cuarto, un egoísta cleptómano chamado Miguel, quen disfruta da vida na residencia, aproveitándose dos outros vellos.
Aparenta que cada vello representa un cliché da ancianidade ou unha enfermidade mental: Xoán só repite o que óe; Sol olvídase do que está a facer; Rosario cre que ten vinte anos e que está nun tren a Istambul... O autor xoga con estas historias, xerando situacións graciosas, coma con Carmiña, que evita quedarse soa porque cree que lle atacarían os marciáns.
Sen embargo, o verdadeiro punto de inflexión da historia é cando Emilio descobre que padece Alzheimer. A partir dese momento, os seus amigos téimanse en frear a acción da enfermidade. Miguel acompañará a Emilio á biblioteca para que practique a súa memoria, debuxará tarxetas para que recorde os nomes.... Estas accións cambian, pouco a pouco a Miguel, que abandoa a súa anterior actitude e convértese nunha persoa moito máis empática.
Engurras é, na miña opinión, unha novela non só limitada a persoas interesadas no Alzheimer. O seu encanto radica en que trata algo tan duro como é esta enfermidade con humor, sen fatalismos. Pese a este ton humorístico, hai espazo para as escenas máis emotivas, relacionadas co avance da enfermidade
Noutros aspectos non se queda atrás; as personaxes están estupendamente caracterizadas, mais destaca Miguel entre todos eles: sen darnos a coñecer a súa vida, o autor consegue que o comprendamos axiña, o que fai aínda máis sorprendente o seu cambio de actitude cara ó final. Pola parte gráfica, salienta a expresividade dos rostros e o ben que trasmiten os ambientes a sensación predominante nos distintos escenarios.
En resumo, éste resultou ser un cómic ben pensado e levado a cabo, cunha intrigante historia acerca dun dos temas máis preocupantes na actualidade como é o Alzheimer. Tamén da un novo punto de vista sobre esta realidade, dende a mira dos que a sufren.
Antón Tembrás López, 1º Bacharelato
(Sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)

Biografías lectoras (V)

    Xosé Manuel Martínez Oca, escritor
     
  1.  Cal foi o primeiro libro en galego que liches?
Se considero como tal unha escolma dos debuxos e textos que Castelao publicaba no “Faro de Vigo”, editada por ese xornal nos anos trinta do século pasado, ese foi o primeiro. Para un texto únicamente de narrativa, o primeiro foi “Contiños da Terra”, de Manuel García Barros.
  1. E en castelán?
Empecei lendo moitas novelas do Oeste, que publicaba a Editorial Cies de Vigo, e a mayoría das da serie do “Coyote”, de José Mallorquí. Un libro máis “serio” foi, se non me falla a memoria, “La Casa de la Troya” de Pérez Lugín.
  1. Un libro que fose especialmente importante na túa vida?
Non sei en que sentido se debe considerar importante un libro. Nos meus primeiros tempos paréceme lembrar que me permanecerán moito tempo na memoria “El poder y la gloria”, de Graham Greene, e “Diario de un cura rural”, de Bernanos. Máis adiante foi Dostoiewski, e logo “A peste” e “O estranxeiro”, de Camus.
  1.   Que libro che prestaría ler agora en galego?
    Dos aínda non lidos, non sei de ningún en especial. Dos xa lidos e que teño ganas de reler, sinalaría en primeiro lugar “Arraianos”, de Méndez Ferrín.
  1. E en castelán?
    Sucédeme o mesmo que en galego. En canto a títulos xa lidos, teño en mente volver pronto sobre “La muerte y la primavera”, de Mercé Rodoreda.
  1. Cal pensas que podía ser un libro que lle gustaría ler á xente nova?
    A min cando era novo gustábanme moito as aventuras de Guillermo, de Richmal Crompton, “Cartas desde o meu muíño”, de Daudet, “As aventuras de Tom Sawyer”, de Mark Twain, “A illa do tesouro”, de Stevenson… En fin, moitos.
  1. Algún título para agasallar a un amigo ou amiga?
          Por exemplo, por non ser dos máis lidos, creo eu, “Cara a Times Square”, de Camilo Gonsar.
  1. Que libro tés neste momento enriba da mesiña de noite ou no e-book?
          “La vida de las mujeres”, de Alice Munro, que tamén recomendó encarecidamente.
  1. E cal está agardando hai moito tempo por ti?
         “El cielo protector”, de Paul Bowles.
  1. Houbo algún textos ou autores que che quedasen na memoria para sempre?
O estranxeiro” de Camus, “Palabras e sangue”, de Papini, “Crime e castigo”, de Dostoiewski, “Un mundo feliz”, de Huxley…
  1. Algúns versos dun dos teus poemas favoritos?
Adonde te escondiste, / Amado, y me dejaste con gemido? / Como el ciervo huiste / habiéndome herido; / salí tras ti clamando, y eras ido…
Ou: Este vaise i aquel vaise, / e todos, todos se van. / Galicia, sin homes quedas / que te poidan traballar. / Tes, en cambio, orfos e orfas / e campos de soledad, / e nais que non teñen fillos / e fillos que non tén país. / E tes corazóns que sufren / longas ausencias mortás…
(sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)

martes, 25 de marzo de 2014

ENTREVISTAS A MULLERES QUE AMAN OS LIBROS

ENTREVISTA A ANNA CABALLÉ
(Anna Caballé coordina a Unidade de Estudos Biográficos da Universidade de Barcelona)

-A pesar de que o seu libro, El bolso de Ana Karenina, vai cumprir seis anos de vida, o certo é que os nosos alumnos, na súa inmensa maioría, descoñecen o tema. Digamos que viven noutra realidade. Sería vostede tan amable, señora Caballé, de explicarlles brevemente en que consiste esa estupenda historia do bolso de Ana Karenina?

-Celebro que les guste porque la historia es, en efecto, muy curiosa. La idea del título me surgió leyendo un curso de literatura rusa impartido por el novelista Vladimir Nabokov, poco después de llegar a los Estados Unidos. Lo contrataron en la Universidad de Stanford y él se preparó una serie de lecciones, entre ellas figuraba una dedicada a su novela preferida, Ana Karenina, de Tolstoi. A sus estudiantes siempre les ponderaba la importancia de los detalles: la literatura está en el detalle, decía. Y en sus clases les hacía reparar en los detalles de las novelas que estudiaban. Así que a la hora de examinar seguía con el mismo criterio: ¿qué contenía el bolso de mano cuando Ana Karenina se arroja al tren? era una pregunta que Nabokov podía hacer en un examen. Y para contestarla hay que conocer muy bien la novela. Algunos estudiantes se quejaban del grado de dificultad de sus exámenes, y de lo atípicos que eran, pero él no cambió de criterio.

-Sen temor a esaxerar, vostede é unha das maiores especialistas, senón a maior, en literatura biográfica do Estado, e parte do estranxeiro. Por poñer un exemplo, pensemos na biografía escrita por vostede de Carmen Laforet. Un, tras lela, queda con ganas de saber máis (a relación con Sender, sen ir máis lonxe…). Deixando a un lado o libro do seu fillo, Muerte en Zamora, concibido desde un punto de vista, lóxicamente moi próximo ao personaxe biografado, coñece  vostede algunha biografía de Ramón J. Sender que combine o rigor no tratamento dos datos e a intuición, o acercamento ao personaxe (Sender é un autor que apreciamos moitísimo)?

-Gracias por el elogio. Yo sólo conozco, aparte de Muerte en Zamora, la biografía de Jesús Vived Mairal, publicada por Páginas de Espuma. Sender es un personaje que se hace entrañable y yo misma me quedé con las ganas de seguir profundizando en él y en su vida, tan aislado en su exilio californiano y necesitado de afecto al mismo tiempo. Sin duda se enamoró de Laforet, pero ella no le correspondió.

-Volvendo a C. Laforet, no noso centro non recordamos que se teña recomendado nunca a súa lectura nin en cuarto da ESO nin no bacharelato. Recomendaría vostede neses niveis a lectura de Nada?

-No en ESO, pero desde luego sí en el Bachillerato pues Nada es una novela que habla del desconcierto de la juventud, de esa etapa en que los sentimientos y los deseos son tan poderosos que te pueden alejar de la realidad y encerrarte peligrosamente en ti mismo.

-Falando doutros grandes seres humanos, que significou para vostede a amizade de Carlos Castilla del Pino (porque as súas biografías denotan un coñecemento psicolóxico profundo do personaxe)?

-Pues me honró con su amistad y es una de las mayores satisfacciones de mi vida. Me enseñó a ser exigente e intelectualmente disciplinada. Su presencia imponía porque no toleraba la expresión indecisa o vulgar, así que hablar con él era un ejercicio que te obligaba a involucrarte plenamente en lo que decías. Era un hombre destinado a la ciencia, no a la familia, y estoy segura de que en otro país, con otros estímulos, hubiera llegado muy lejos.

-Señora Caballé, sería posible un bosquexo biográfico de escritores a nivel universal, tomando como modelo o texto breve pero que funciona tan ben, cuxo prototipo aparece no seu libro xa citado, El bolso de Ana Karenina? En ocasións parece que o biografismo está mal visto, o que aparece do xénero nos libros de texto soe ser un ladrillo indixerible, e con todo e iso, autores como Caballero Bonald confesan terse decantado pola creación literaria lendo a autobiografía dun predecesor no oficio, La vida aventurera de Espronceda, no caso de Caballero Bonald.

-Yo creo firmemente en la biografía como género que te permite la reflexión sobre la vida humana, una reflexión moral, a partir del conocimiento de otras vidas que tomaron sus propias decisiones. Creo además que ante un autor que encierra alguna dificultad, o muy alejado en el tiempo, leer una biografía suya nos proporciona una clave de acceso muy útil a la hora de enfocar la obra. La leemos sabiendo cómo era y las dificultades a las que se enfrentó. Sabiendo algo de la época y de sus costumbres. Para mí el libro que tuvo un efecto similar al que dice Caballero Bonald para sí mismo fue María Antonieta, de Stefan Zweig.

-Profesora, que está lendo vostede agora?

-Pues en este mismo momento estoy con tres libros: Vida, de Juan Ramón Jiménez, una serie de notas sobre su obra escritas en diferentes momentos de su existencia (publicado por Pre-Textos); Las mujeres de Hermann Hesse, una biografía coral de las tres esposas del autor de El lobo estepario – una novela que encanta a la juventud- y un libro apasionante porque comprendes la diferencia entre el artista y el hombre (este, sorprendentemente para mí, muy por detrás de aquel). Y leo también una obra de teatro Errores del corazón de Gertrudis Gómez de Avellaneda para mi clase del lunes. Tres autores y géneros muy distintos pero estoy acostumbrada a pasar de un tema a otro.

-Que leva Anna Caballé no seu bolso? (Non quixeramos que xulgase a pregunta como impúdica ou moi atrevida, senón como unha mostra de liberdade literario-comunicativa).

-Ja, ja, ja. Pues las cosas habituales en un bolso –billetero, pintalabios, móvil, llaves, agenda, gafas, abanico…- y un par de cosas imprescindibles para mí: un bolígrafo Waterman estampado en azules, regalo de mi amiga Joana Bonet, y un cuaderno de 10x15cm que voy renovando y donde anoto las cosas que no quiero olvidar.

-Moitísimas grazas por atendernos, señora Caballé. Desexámoslle longos e prolíficos anos de vida literaria.

-Gracias a vosotras, Julia y Charo. Nos tuteamos ¿no? Somos colegas. Un saludo a toda la gente de vuestro Instituto y mucho ánimo. Vivimos tiempos difíciles pero llenos de posibilidades también.

(Entrevistadoras: Julia Pedrido e Charo Soto)

luns, 24 de marzo de 2014

LENDO A HOMERO

LENDO A HOMERO (I)

Os cazatesouros estiveron lendo A Odisea. Unha versión reducida, inda que bastante completiña.

-E a vós, que foi o que máis vos gustou do libro?
-A min fíxome moita graza que cada vez que naufraga desembarca nunha illa distinta… [Este é Samuel, loiro; teño que explicarlles que unha das illas, que Homero chama Trinacia, é hoxe chamada Sicilia, e cando poida hei ensinarlles a bandeira que inda chaman así, a Trinacria, “tres ángulos”].

Pregunto se aparece Atenea: contestan todos, si que aparece, e dinme:
-Axuda sempre a Ulises.
 -Disfrázase ao principio de home.
-E tamén de Telémaco!
-E ao final transforma a Ulises en vagabundo.
-Epítetos para Ulises?
-“O afortunado” [Fala Andrés Lois]
-Na Ilíada din del que era tan discreto coma Zeus. E tamén lle chaman “o de moitas astucias”, vamos, o que se chama en galego un milmañas. Aquí en que se nota o seu enxeño?
-No episodio das sereas, é el o que recorre á cera para tapar os oídos e logo átase ao pau [Volve ser Andrés].
-Penélope –di Ana- tamén ten enxeño, ela tece un sudario para…
-Menelao. Non, para Ulises.
-Para Laertes –prosegue Ana, tras recobrar o fío-, e logo desfaino pola noite e mentres dille aos pretendentes que en canto o acabe casará cun deles…
-Pero unha criada descóbrea e cóntao –fala Xosé.
-Así que hai unha criada lareta…
-Poucas son fieis, profe… Pero logo reciben o seu castigo cando volve Ulises.

Ficamos un tanto pensativos. Toca o timbre. Vanse. Proseguimos outro martes, porque inda hai preguntas na man, ou no tinteiro, como queirades. A min sedúceme ese amor profundo de Atenea por Ulises. Sempre pensando nel e en como axudalo.

-Coñecedes outras formas de comunicarse Deus ou un deus cos homes?
Quedan meditando. O primeiro en responder é Xosé.
-A través doutros homes.
-Bingo! Os profetas. Máis, dicídeme máis.
-Por sinais.
-Por exemplo?
-Unha tempestade…
-Moi ben.
-Por soños [Valentina, brillante]
Volve Xosé, a quen case lle dou hoxe un mestrado en comunicación:
-Mandando enviados, coma un anxo.

Estupendo. Quedo moi satisfeita.
-E que outra cousa vos gustou especialmente do libro?
-A min cando pasan polo estreito de  Escila e Caribdis, Escila é un monstruo tremendo, é un episodio moi emocionante [fala Mario].
-A min –di Andrés- o final: é un final espectacular, cando Ulises dispara aquel tiro con arco.
-Había que ter moita forza para vencer así aos pretendentes, máis novos ca el, porque el non era xa un mozo precisamente. A ver, dicídeme, cantos anos tería Ulises? Cantos anos durou o seu periplo? Sabedes o que é un periplo, non si?
-Si, a viaxe desde Troia… Durou 20 anos.
-Sete con Calipso.
-Daríalle tempo a ter fillos…
-Tivo dous, profe.
-Vinte en total, mais sumádelle os que durou a guerra de Troia: uns dez. En total trinta. E cantos tería cando saíu de Itaca para dirixirse a Troia?
-Polo menos tería 20. Así son 50.
-Para a época, case un vello. E dispara mellor cós mozos. Un heroe.
-Axudado por Atenea.
-E as sereas? Non vos gustou ese episodio? Aquí en Coruña temos dúas sereas. Unha na praia de Verberiana e outra en Adormideras. Tedes que averiguar quen as esculpiu.
[Logo indagaron máis cousas das sereas coruñesas, e Ana viu que en certas cartas náuticas da costa coruñesa aparece a furna chamada a sereíña pola lenda dunha serea que atraía aos barcos para que naufragaran; tamén leu da lenda da serea dos Mariño; e eu conteilles outra lenda que explica a forma da península herculina atribuíndolle a forma dun corpo dunha muller-serea que morrera de amores por un coruñés-pescador que a abandonara].
Valentina explícame con detalle como Ulises as oíu falar porque non se puxo cera nos oídos, mentres os compañeiros si os taparon, e que queía oílas cantar e pugnaba por desamarrarse, pero daquela Perimedes e Euríloco apertaron aínda máis as cordas que o ataban ao nastro. Logo, a soas, veume á cabeza outro dato fermoso das sereas: din os expertos –concretamente o profesor J. Casas Rigall- que a primeira vez que se documenta en castelán o mito da serea é no chamado Libro de Alexandre, anónimo medieval: é nunha pasaxe que transcorre no deserto exipcio e dise que camiñar polo deserto con sede e poeira produce tal sufrimento que non sería maior a pena alí onde canta a serea (c. 1179, edición de Casas Rigall). Pero agora, cos medios técnicos que hai e a elaboración dos novos corpus, somos capaces de documentar a voz sereas máis atrás no tempo (no CORDE aparece nun libro de arredor do 1223, El libro de la semejanza de las cosas, anónimo).

Aquí deixamos aos cazatesouros con esta historia que tanto deu de si na historia da literatura occidental. Agora deberían ir pensando en ver, tempo andando, algunha película relacionada co tema. Por exemplo unha odisea moderna, A mirada de Ulises, de Theo Angelopoulos. Altamente recomendable.

(A bandeira de Sicilia, coa trinacria. Foto de Charo Soto)


xoves, 20 de marzo de 2014

Os nosos poetas: Jorge Carril Espido

O vello Carballo

O vello carballo na eira
está sentado moi rufo,
cos seus zoquiños na terra,
coas súas follas de pucho.

Está nos días de festa
está nos días escuros,
sempre con moita fachenda,
sempre con moito orgullo.

As súas ramas coma un berce
apertan o horreo do seu carón,
coma dous amigos de sempre,
coma dous compañeiros que son.

Alí na eira queda o carballo,
porque ten que acariciar o vento,
porque ten que coidar ós paxaros,
porque ten que axudar ós labregos.


A miña aldea

A miña aldea esta no monte
a carón da serra do Bocelo
que se aprecia alá lonxe
e non custa traballo velo.

Preto da casa queda a fraga
onde hai carballos e castiñeiros,
tamén pasa un río cheo de auga
que se desborda no inverno.

O pobo non é de dimensións grandes
pero ten un gran mosteiro
no que habitan os frades
dende o século décimo terceiro.


Coma un río

Que non daría eu por ser un río!
Viaxar por todas as fragas en silencio
deitando a miña vista nos eidos.

Que non daría eu por ser un río!
Ser alumeado polos astros do ceo
e levar en min mil recendos.

Que non daría por ser un río!
Andar coa humildade dos labregos
sen ter que aturar o xugo do tempo.

Que non daría eu por ser un río!
Facer mil veces o meu traxecto
gardado sempre do esquezo.

Que non daría eu por ser un río!
Ir cara o mar libre, sen impedimentos,
sempre cunha canción nos beizos.

Que non daría eu por ser un río!


O Bocelo

Fero e bravo monte,
deitado no ceo,
que gardas dende lonxe
ó pequeno mosteiro.

Dormes acougado
un sono de séculos
baixo un triste manto
de uces e fieitos.

Para min es un anxo
fillo do firmamento
en eidos deitados
cortado pola navalla do vento.

E alá no teu alto,
no teu máis grande penedo,
a Pena da Moura é un ollo
que está sempre ao axexo.

Meu brañego irmán,
meu irmán brañego,
onde se foron aquelas mañás
nas que os teus cumes me espertaban de neno?

Meu senlleiro e calado
Monte do Bocelo,
es un noble bardo
con arpa de vento
que has dicir no intre dado:
-Son chegados os tempos!


Avó

Os teus ollos eran luces de fragas
que gardaban novas albas.
Eu non te esquezo.

As túas máns eran unha colleita
de bondade e terra galega.
Eu non te esquezo.

A voz do vento era a túa fala
e tiña ecos de pombas brancas.
Eu non te esquezo.

A túa alma era baril.
As cousas eran tenras a rentes de ti.
Eu non te esquezo.

Camiñabas agarimoso a paso
de árbores, amenceres e traballos.
Eu non te esquezo.

O teu Nome é da liberdade a bandeira,
Antonio Espido Varela.
Eu non te esquezo.

O teu espírito era un bálsamo de amor.
Os homes eramos irmáns ao teu redor
Eu non te esquezo.

Agora os regatos miran cara ó ceo
para ver o seu mellor compañeiro.
Eu non te esquezo.

Agora choran decote os paxariños
por perder o seu mellor amigo.
Eu non te esquezo.

Agora o teu corazón doce
é a estrela que alumea ós bos homes.
Eu non te esquezo.

Agora e sempre vai cosida a túa alma
ao meu peito co fío da lembranza.
Eu non te esquezo,
meu avó labrego.


(Sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)

mércores, 19 de marzo de 2014

Audiovisual galego: 'Mamasunción'


https://www.youtube.com/watch?v=SrBkJWGJDuc
A curtometraxe (facendo clic poderás velo) é un reflexo da realidade da Galicia profunda dos anos cincuenta e sesenta. Nel podemos ver como sofre unha nai polo silencio do seu fillo emigrado, coa fin de atopar unha vida mellor. Tamén observamos o analfabetismo da época cando unha veciña ofrécese a ler a carta sen saber ler e inventa o seu contido, para facer dano. Cando unha persoa que si sabe ler revélalle o verdadeiro contido da carta, descóbrese que o seu fillo fixo fortuna e ten pensado volver, mais resulta que a carta é enviada pola empresa que el fundou xa que el morreu e ela é a única herdeira da súa fortuna. Vemos como o concello quedase cunha gran parte da fortuna e a ela deíxana cunha pensión que ela non quere xa que o único que realmente quere e volver ver ao seu fillo. A curtometraxe remata con ela quemando os cartos, xa que para ela é a causa pola que perdeu ao seu fillo, e cos veciños petándolle a porta para que lles de cartos.
Autoría: Jorge Carril (Sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)
Ampliación: A curtametraxe Mamasunción, dirixida por Chano Piñeiro, tivo a súa estrea en 1984. 
Os ollos de Mamasunción son un cristal de pena. Unha pena sen nome. Unha pena infinita.
Son os mesmos ollos de tantas nais que non teñen fillos, de tantos fillos que non teñen pais.
Corazóns que sofren longas ausencias mortais... e que ninguén consolará. 

martes, 18 de marzo de 2014

BIOGRAFÍAS LECTORAS (IV)

Mª José Martínez Girón, profesora.

             - Cal foi o primeiro libro en galego que liches?

 - Foron dous: “Sempre en Galiza” de Castelao e “A Esmorga” de Eduardo Blanco Amor.

- E en castelán?

- Dúas versión para nenos da “Ilíada” e da “Odisea” de Homero.

- E en francés?

- “Le Petit Prince” de Saint-Exupéry e “As flores do mal” de Charles Baudelaire.

- Un libro que fose especialmente importante na túa vida?

- “Os fillos do capitán Grant” de Xulio Verne e “A illa do tesouro” de Robert Louis Stevenson.

- Que libro che prestaría ler agora en galego?

- “Cartas á nai. 1905-1950” de Ramón Otero Pedrayo.

- E en castelán?

- “Las tres bodas de Manolita” de Almudena Grandes e “La vida era eso” de Carmen Amoraga.

- E en francés?

- “Multiplication” de Jacques Vandroux e  “L´Exposition coloniale” de Erik Orsenna.

- Cal pensas que podía ser ser un libro que lle gustaría ler á xente nova?

- Calquera de Verne, Salgari, Dickens (“Os papeis póstumos do club Pickwick”), Mark Twain, Conan Doyle (“Sherlok Holmes”), as novelas de misterio de Agatha Christie e algún best seller como “O último Catón” de Matilde Asensi.

- Algún título para agasallar a un amigo ou amiga?

- “Escola de menciñeiros” de Álvaro Cunqueiro, “A verdade sobre o caso Harry Québert” de Joël Dicker e “Un misterio, una muerte e un matrimonio” de Mark Twain.

- Que libro tes neste momento enriba da mesiña de noite ou no e-book?

- “El juego de Ripper” de Isabel Allende, “A verdade sobre o caso Harry Québert” de Joël Dicker, “Palmeras en la nieve” de Luz Gabás,”Ósos no xardín” de Hennig Mankell,”A solterona” de Edith Warton,  “Legado nos ósos” de Dolores Redondo e “Nous sommes éternels” de Pierrette Fleutiaux.

- E cal está agardando hai moito tempo por ti?

- A meirande parte dos “Episodios Nacionales” de Benito Pérez Galdós.

- Houbo algún textos ou autores que che quedasen na memoria para sempre?

- Molière, Voltaire, Lope de Vega, Cervantes, Quevedo, Victor Hugo, Charles Baudelaire, Verne, Stevenson, Salgari, Henry James, Dickens, Edith Warton, Emilia Pardo Bazán, Rosalía de Castro, Castelao.

- Algúns versos dun dos teus poemas favoritos?

“Cerrar podrá mis ojos la postrera
sombra,que me llevare el blanco día;
Y podrá desatar esta alma mía
Hora, a su afán ansioso lisonjera…
                        (…)
Su cuerpo dejará, no su cuidado;
Serán ceniza, mas tendrán sentido;
Polvo serán, mas polvo enamorado.”
Quevedo

“Souvent pour s´amuser les hommes d´équipage
Prennent des albatross, vastes oiseaux des mers,
Qui suivent, indolents compagnons de voyage,
Le navire glissant sur les gouffres amers.”
 “L´Albatros”   Charles Baudelaire


“Rien nest jamais acquis à l´homme, ni sa force
Ni sa faiblesse ni son coeur. Et quand il croit
Ouvrir ses bras son ombre est celle d´une croix.
Et quand il croit serrer son bonheur il le broie.
Sa vie est un étrange et douloureux divorce.
Il n´y a pas d´amour heureux.”
                         “Il n´y a pas d´amour heureux”    Louis Aragon


“Cando pensó que te fuches ,
Negra sombra que me asombras,
Ó pé dos meus cabezales
Tornas facéndome mofa.
Cando maxino que es ida,
No mesmo sol te me amostras,
I eres a estrela que brila,
I eres o vento que zoa.”
 “Follas Novas”    Rosalía de Castro

(Sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)

Os outros blogs (III): El Rincón de Galicia

OS OUTROS BLOGS (III)

Traémosvos un enlace interesante. Anuncia xa case o verán porque fala de festas na Coruña. Festas coa verba e a luz da Mariña. Entrade e oxalá vivades algo do que aí se anuncia. Se o facedes, non deixedes de contárnolo.


venres, 14 de marzo de 2014

O NÚMERO MIL NO REFRANEIRO

Xa son tres mil visitas. En seis meses escasos. Non podemos senón agradecervos novamente o voso interese. Algo di isto, algo di a favor do futuro dos libros. Non arderán. Un agradecemento especial aos novos colaboradores, sensibles, pendentes, entusiastas. Se o traballo é a metade da vida, os amigos e seres queridos cos que compartir ilusións é a outra metade.

Hoxe falareivos do número mil nos refráns. Amamos a paremioloxía. Divertida, infinita, espello do pobo que a xera ao longo dos milenios. En Galicia hai moi boas coleccións de refráns. Por exemplo, a de V. Llópiz Méndez, inédita, depositada no Museo de Pontevedra. Ou a de Francisco Vázquez Saco, publicada en Cadernos de Fraseoloxía Galega 5. Unha servidora hónrase chamando amigo a Xesús Ferro Ruibal,  sabio pioneiro e traballador incansable na exploración e publicación da paremioloxía galega.

O maior número de refráns con mil xogan coa doada rima con abril:

Abril augas mil, se non ó comezo, ó meio ou ó fin
Abril, raiolas mil
Abril uno bueno entre mil.
Auga de abril, graos mil (tamén en cast. e cat.)
Augas mil e non falten as do mes de abril
Auga de abril, graos mil
De san Martiño a abril mercar os queixos mil
Dos cepos mil garda cento para abril
É próprio do mês d’abril, as águas serem às mil
En abril, augas mil (tamén en cas. e port.)
En abril, aguas mil y en mayo, cada día un baño
En abril, augas mil, que todas collan nun candil (tamén en cas.)
En abril, augas mil, veñan todas e non falten as de abril
En abril, augas mil, coladiñas por un mandil
Em abril, águas mil coadas por um mandil e em maio 3 ou 4
En abril, aguas mil, coladas por un mandil; en mayo, tres o cuatro, y ésas con buen barro
En marzo cada gota quita un cuarto, y en abril cada gota da mil
En abril cada pinga val por mil (tamén en cast. e cat.)
En abril, cada pulpo dá mil
En abril, chaparraditas mil (refrán manchego)
En abril, coiros mil
En abril, cortas un cardo y te crecen mil (hai variante co mes de marzo: En marzo si cortas un cardo nacerte han mil)
En abril, espigas mil
En abril, espigas mil; polo san Lucas, suca, boi, suca; polo san Simón, varón, que pasa sazón; polo san Xuan sécalle a primeira raíz ó pan; polo san Pedro sécalle a do medio; polo Santiago sécalle a do cabo; pola santa Mariña bótalle a fouciña
En abril, flores mil, peixes mil e augas mil
En abril, niños mil
En abril, peixiños mil
Em abril queijos mil, e em maio, tres ou catro
En el mes de abril harás quesos mil, y en el de mayo tres o cuatro.
En marzo e abril en cadra pedra mil [mil peixes]
En marzo si cortas un cardo nacerte han cuatro; y en abril, si cortas cuatro, nacerte han mil
Fallen augas mil e non fallen as de abril
La vieja de los años mil, guardaba pan para mayo y leña para abril
Lama de Abril vale por mil (refrán portugués)
Lúas, dúas mil e non veña a de abril
Mes de abril, auga pouca e nubes mil
No pasa un mes de abril, sin que granizos caigan mil.
Se en abril espiga mil, en maio todo espigado
Veñan mil e non falten as de abril

Está claro que abril é un mes prolífico, de fertilidade e vida. Interesante é a figura da vella no refraneiro. Talvez vestixio dunha arcaica relixiosidade preindoeuropea matriarcal, representa a voz da experiencia e, xa que logo, da sabedoría tradicional e popular.

Antes de mil anos todos seremos calvos (tamén en castelán, xa en Correas)
Antes de mil anos, todos seremos brancos (Port.)
Ao cabo de anos mil corren as augas por onde deben ir
Despois de anos mil volven as augas a seu carril
Después de los años mil, vuelven las aguas por do solían ir
Mil años en cadenas y no debajo de tierra

Neste grupo precedente o número mil simboliza moito moito tempo, sen que falte unha marca clara de buscada imprecisión.

De hacienda un doblón y mil de presunción
A ciento de renta, mil de vanidad
Mil hijos de buenos vi ser ruines por sí
Un deleite, mil dolores
Un lobo a otro no se muerden; un hombre a otro, mil veces
San Valentín, amores mil
Despues de comer, dormir, y de cenar, pasos mil. (refrán chileno; tamén en portugués: Depois de jantar dormir, depois de cear passos mil).

No refraneiro portugués documentamos algúns refráns bonitos con mil que non localizamos en galego (aínda que si o concepto). Por exemplo:
Ao rico mil amigos se deparam, ao pobre seus amigos o desamparam
Estrada de mil léguas começa-se por uma passada.

Nalgún caso, vemos que mil conmuta por cen: A mil chegarás, de dois mil não passarás (variante: De mil passarás, aos dois mil não chegarás, ambos os dous baixo o epígrafe: “Determinismo-Tempo”). Aquí non dubidamos que os mil anos de duración están inspirados no mito de Matusalén.


Nós, pola nosa banda, cando cheguemos a cinco mil visitas, se prouguer ao ceo, trataremos de viaxar ao pasado, ao ano mil en Europa, á península ibérica máis en concreto.

xoves, 13 de marzo de 2014

Biografías Lectoras (III)

-
- Os primeiros libros que lin en galego foron Merlín e familia e Os outros feirantes. Non podo lembrar cal foi o primeiro dos dous. Naquela edición de Galaxia.
-
- Aquí non teño dúbida: o meu primeiro libro en castelán foi unha versión moi simplificada de “Las mil e una noches”, cunhas ilustracións que mirei e remirei durante anos.
-
- Un libro especialmente importante na miña vida foi “Siddhartha” de Hermann Hesse. Lino cando tiña vintedous ou vintetres anos, mais foi moito tempo despois cando comprendín o que me ensinou.
-
- En galego prestariame ler o clásico: “O gran Meaulnes” de Alain-Fournier. Gustariame tamén ver unha tradución dos poemas de Emily Dickinson para ver como sae a tradución de tal apuro.
-
- En castelán, a biografía de John Cheever feita por Blake Bailey e titulada “Una vida”.
-
- Non teño nin idea de cal pode ser o libro que lle gustaría ler á xente nova. Mais, a min gustoume ler sempre e a calquera idade, O gran Meaulnes de Fournier.
-
- Algún libro para agasallar a algún amigo ou amiga? Os poemas de Catulo ou a novela picaresca O Satiricón.
-
- Neste momento teño de man as Memorias dun cazador de Turguéniev
-
- Que libro está agardando por min? O libro da vida.
-
- Un escritor que sempre teño presente é Pessoa, pola ironía e beleza dos seus versos e a lucidez dos textos no Libro do desasosego.
-
- Algúns versos inesquecibles? Sempre Manrique: arcaíco e atemporal a un tempo.

Este mundo es el camino
para el otro, qu´es morada
sin pesar;
mas cumple tener buen tino
para andar esta jornada
sin errar.
Partimos cuando nascemos,
andamos mientras vivimos,
e llegamos
al tiempo que fenecemos;
assí que cuando morimos
Descansamos”.

RAÚL TRILLO, profesor  
(Sección coordinada por Xosé Pérez Mondelo)