venres, 30 de xaneiro de 2015

Os nosos poetas: Helena López Pascual (II)


I
IMBATÍBEL

É a miña rabia
é a miña loita contra o mundo
é o desarraigamento
é a sensación de non ser de aquí
de querer fuxir

É a xente que frivoliza
enganos apariencias falsidades
é a xente que non sente
é esta vida sucia dominada pola ira

E neste mundo de amargura
pouca xente nace co don da risa
conservádeo, cabaleiros
é o antídoto para a violencia e a ignorancia

Hai moitas máculas na nosa alma para dar marcha atrás
precisamos alguén que nos salve
nós mesmos en concreto
pero non nos facemos caso
deixamos que o tempo corra
que veña a chuvia como ácido

Non mires cara abaixo, cara a lama
mira cara ás estrelas de mirada ardente
que o teu corazón bote a voar
que o teus pés se liberen do cepo de maldade
que a túa alma se interne no baleiro, no abismo
e a ignorancia xa non poderá atraparte

É todo o que teñen
eles non comprenden
non comprenden os soños, os sorrisos
mirarante cos seus ollos inertes
e a túa risa voará cara ó sol coma unha aguia real
ninguén pode mancarte xa

Comeza a función
mira observa comprende
se ti os ensinas a sentir
eu ensinareinos a soñar



http://lagrimadetinta.blogspot.com.es/



II
BAIXO A TÚA PEL

Baixo terra achégase silandeiramente o teu corazón
silandeiro coma aquel vento fantasma de madrugada
que aloumiñaba as nosas almas núas
demasiado tarde para correr
demasiado cedo para camiñar

Nunca fun quen de enfrontarme á túa mirada
semellaba gardada por dez mil espadas incandescentes
enredada nese blues de bar para almas rotas
embravecidas como os mares nos que naveguei
neses nos que tocar fondo é o primeiro premio

Nos documentais din que só os fortes sobreviven
que é difícil sobrevivir a temperaturas xélidas
ben, eu sobrevivín á túa pel de glaciar
tan transparente que non podía ver o que sentías
aínda que, cando pensaba que te foras
as túas pantasmas voltaban en forma de fume de tabaco

Precipita en forma de sentimentos
soténrranse baixo a miña pel, baixo as miñas veas
onde, profunda nos meus ósos
está esa estraña lucidez

Cada poema que che din
provén dunha profunda ferida de tinta
que case chega até o ceo
que me cega tras un velo de recordos
recordos diluídos nas bágoas das nosas almas
almas pobres, núas, rotas
mais curadas polo vento

http://manchas.org/manchas-de-tinta/
(sección coordinada por Xosé P. Mondelo)

xoves, 29 de xaneiro de 2015

luns, 26 de xaneiro de 2015

VISITANDO



VISITANDO ELVIÑA


Hoxe día 26 de xaneiro visitamos o castro de Elviña, nunha visita previamente concertada, xa desde principio de curso, co Concello da Coruña e mais co Museo Arqueolóxico de san Antón. Queda moito por facer nese espazo marabilloso. Moito aínda para que os turistas e os nativos que viven no século XXI o visiten con gusto e masivamente. A parte escavada é mínima, malia o traballo feito, que non é pouco.
 (A primeira muralla, a máis interna. Ao fondo, o novo Mesoiro)

Ás dez en punto comezou a visita. O noso Virxilio (guía polos círculos castrexos, hai tres murallas, tres) era Estefanía, provista dunhas fotografías ampliadas e plastificadas que lles ía amosando aos rapaces e utilizaba tamén para facerlles de cando en vez preguntas. Os alumnos, de 1º F de bacharelato, puideron portarse mellor, esa é a verdade pura e dura..., pero en fin, tratábase dunha saída en luns, coa mente posta talvez na movida do sábado, con moitas cousas que contárense entre eles, e a vida dos devanceiros hai dous mil anos e pico quédalles moi moi atrás e lonxe dos seus intereses presentes. 


E porén a paisaxe era espléndida. A néboa abaixo no val de Elviña, a masa verde da Zapateira, o vermello dos fentos por onde queira, a pedra inmorrente do granito noso... Coruña-Brigantia ao fondo, co faro indicador de aventuras transoceánicas: todo podía moi ben convocar a orixe, o camiño ao punto iniciático, o berce único dunha especie viaxeira, innovadora, cambiante e sempre a mesma.

Catalina Romero acompañábanos cheíña de curiosidade e de preguntas intelixentes. Tres graos e medio de temperatura ambiente. Estefanía ben calzada con catiuskas, os rapaces con tenis e algunha gorxas desprotexidas. E así iniciamos o periplo. Con que nos quedamos?  Co tremendo edificio rectangular dentro do cal os arqueólogos contaron tres ou catro espazos redondos, delimitados por pedras, en cuxo interior descubriron múltiples restos de escouras, de fundición de ferro (en relación co concepto ‘Idade do Ferro’; pregunou Estefanía que é o que farían con el e varios contestaron –Antón, Francisco José- “ferramentas”; claro, traballaban a terra, botaban centeo entre outros cereais, e traballaban o ouro, e o coiro..., e moían; Alejandro tomou nota do nome das dúas pedras do muíño de man, a de abaixo soleira e a de arriba volanteira, a que viraba); quedamos co grandor dos muros (o máis homoxéneo, o terceiro, feito xa en época de romanización, cunha máis lograda selección das pedras), coas torres, co dato de que a terra e o acedo granito “comeron” todo vestixio orgánico (apenas nada se atopou de madeira, xa non digamos de ósos humanos...). Retemos tamén na memoria a existencia da casa chamada do “Ídolo” (fálico, con valor protector, apotropaico que se di: rían aquí coma parvos os rapaces: relembramos en voz alta Pompeia, onde eran frecuentes os falos protectores). Arriba  de todo, onde a inaceptable torre do tendido eléctrico (chamada nun futuro máis civilizado a desaparecer: non é lugar a croa da maior citania da Coruña-Briganita para ela), a vista se espalla por todo o fermoso arredor e nomeamos os outros castros circundantes noutrora: os do Castrillón-Eirís-Os Castros, o de Nostián, os desaparecidos (en nome do progreso) de Punta Lagosteira...
 (Manancial dentro do castro)



Baixando queriamos  xa ver o alxibe. Tamén preguntamos pola auga. Había catro ou cinco ríos cerca de Elviña: o de Monelos, o de Mesoiro, o de Feáns...  E chegamos, si, ao alxibe. Espléndido. Cheo de auga con certas plantas á vista, con escaleiras á esquerda e mais á dereita, de dimensións únicas: polo de agora é o alxibe máis monumental de todas as citanias castrexas de Galicia e de España. Un orgullo. Abrazándoo, un murete exterior con dous especie de contrafortes. Pregunta Ainoha: “Para que constuír aquelas escaleiras de aló se por alí o muro exterior non ten acceso?”. Unha pregunta que chama a atención de Estefanía, “Moi ben preguntado. Porque, efectivamente, o valado exterior é moderno, probablemente feito no XVIII ou quizais máis tarde por pastores da zona para evitar que o gando caese á auga”.
 (O Alxibe. Dentro atopáronse restos de ánforas: de aquí collían a auga que necesitaban)


Agasállanos Estefanía con dúas lendas do castro de Elviña (pero debo dicirvos que no Plan Director de Elviña hai máis, no capítulo do folclore: capítulo básico: hai unha íntima unión entre etnografía-folclore-arqueoloxía e historia;  da serie ‘Os complementarios’; e tamén se recolle un saco de fermosas historias na caixiña de cartón-libro-mapa que a UDC lle ten dedicado a este espazo mítico coruñés). Unha fala precisamente do estanque-alxibe: Se te mergullas nel , no fondo da auga poderás ver a trabe de ouro (xa falaremos deste mito outro día); a outra lenda di que en determinadas noites (de luar?) aparecen na croa dous mouros (seres míticos) que bailan e acenan e/ou protexen o seu tesouro de ouro (perdón pola redundancia): se ti lles ofreces unha pella de manteiga (amarela coma o ouro), eles danche a cambio unha moeda do seu tesouro.

Rematamos na casa así chamada, do tesouro. O penúltimo día da escavación do ano 1954 (debeu ser a primeira que se saiba), alí, nesa casa, atoparon os afortunados arqueólogos o “Tesouro do Castro de Elviña” (a miña avoa coruñesa, vox populi, sen estudos universitarios, sabía e contábanos aos netos, e visitabamos da súa man, sabía –digo- que esa parte do noso espazo era rica en tesouros...). Un diadema-cinto cun parruliño, o deseño do tríscele con catro aspas –“tetráscele”-, o colar... Agora teremos que programar a visita ao Museo Arqueolóxico para ver mellor esas xoias.

 (Foto de grupo na casa do tesouro)

luns, 19 de xaneiro de 2015

ENTREVISTA A HOMES QUE AMAN OS LIBROS



ENTREVISTAS A HOMES QUE AMAN OS LIBROS


ENTREVISTA A FELIPE CRIADO BOADO

Mª Rosario Soto: -Grazas, señor Criado, por atendernos.  Somos conscientes do valor do seu tempo. A primeira pregunta vai ser sobre o seu pai, que en gloria estea. Viña camiñando cara ao Instituto esta mañá e pousáronse os meus ollos na torreta do edificio da praza de Pontevedra onde estaba o café Unión e recordeino. Frecuentaba aquel café onde se xogaba ao xadrez… Do seu pai gardo, como alumna del, varias lembranzas fermosas: adoitaba poñernos alcumes literarios (eu era “Rizos de Berenice”), gustáballe chamarnos ao corredor para contemplar os golfiños brincando na baía, gustáballe abrir as portas corredeiras que comunicaban a súa aula (a aula de debuxo no pavillón novo) coa aula contigua onde daba clase a súa esposa, Mercedes, e para nós era algo extraordinario que falasen brevemente de asuntos cotiás puntuais (porque para moitas daquelas nenas tanto o seu pai coma a súa nai, eran entón auténticas figuras, titáns da sabedoría).  Por favor, señor Criado, podería seleccionar para nós algunha anécdota da infancia que nos axude a ter un retrato máis rico aínda do seu pai? Aprendeulle a debuxar, serviulle aquela aprendizaxe no seu traballo como arqueólogo talvez?
(Felipe Criado Martín: Autorretrato)


-Penso que, ó fío da súa pregunta, o primeiro que teño que dicir é que non é por casualidade que eu gosto de ser nomeado cos dous apelidos: Criado-Boado. Incluso engadín un guión entre eles porque é normal que, fóra de España, confundan o primeiro apelido como parte do nome propio. Reivindico o apelido do meu pai pola influencia que tivo en tódolos fillos. Pero tamén reivindico o apelido da miña nai non só para diferenciarme do meu pai (era moi normal que a xente lle mostrase a súa sorpresa porque non sabía que, ademais de ser pintor e profesor, tamén traballaba na arqueoloxía), senón pola clara influencia que a miña nai tivo en nós. Hai uns poucos anos publiquei un libro que resume o meu pensamento arqueolóxico. A dedicatoria expresa moi ben este senso de débeda común que eu sinto: “Ós meus pais; Mercedes, latinista, e Felipe, pintor, que me deron a verba e a imaxe”. Ser fillo de ámbolos dous foi unha sorte. Ser fillo de artista, un privilexio. Canto maior me fago (coa maior reflexividade que dá a idade),  máis valoro a influencia do meu pai en todo o que fago: meu pai aprendeume a valorar a paisaxe, a analizar as formas, a empregar o debuxo para expresarme e, aínda máis importante, para pensar. Non tería feito o tipo de arqueoloxía que eu fago (unha cousa que chamamos “arqueoloxía da paisaxe”) se non fora polo seu exemplo.


-Vostede actualmente traballa na investigación científica. Está no CSIC, no Instituto de Ciencias do Patrimonio deste organismo radicado en Santiago de Compostela. Pero quixeramos saber se bota a faltar aqueles tempos en que o traballo era traballo de campo, como por exemplo, a campaña do Bocelo, haberá uns quince anos…


-Non son quince anos desde o Bocelo, case que o duplo, vintesete. Non é o traballo de campo o que boto de menos. Porque investigacións de campo, traballo no campo, sigo facendo moito. Sempre que podo. É a tranquilidade o que boto de menos, o traballo polo traballo, polo gosto de investigar e deprender. Hoxe en día tódolos investigador+s, e sobre todo os e as de mediana idade que temos responsabilidades na xestión da investigación, temos moitisimo traballo administrativo e burocrático. Ás veces o máis importante que podemos facer non é adicarnos á nosa propia investigación, senón a facilitar que outros (mais novos o con menos medios de acción) poidan investigar. A investigación hoxe é fundamentalmente traballo en equipo. E iso supón coordinar equipos, obter financiamento, discutir resultados, xustificar os cartos que gastamos, escribir informes. De tódolos xeitos non nos pasa nada que non lle pase a calquera profesional de tipo medio, con obrigas xerenciais, empezando polo profesorado. ¿Acaso non botan os directivos dun centro de menos o puro traballo docente preocupándose só polas súas clases e alumnado?


-Un punto sobranceiro na súa traxectoria profesional foi contribuír  dende  Galicia á creación da Arqueoloxía da Paisaxe. Explíquelle brevemente, se é tan amable, aos nosos alumnos o significado dese concepto importantísimo para un país como Galicia.


-A arqueoloxía da paisaxe é estudar a paisaxe con métodos arqueolóxicos. Como tal, ela permite acceder a unha visión da paisaxe que outras disciplinas (a xeografía, a historia, o urbanismo, a arte, as ciencias da terra, a paleoecoloxía) non poden acadar. A paisaxe é o contorno segundo é producido e pensado polos humanos. A arqueoloxía permite estudar a xénese dos seus elementos formais ou materiais (como se forma, por exempro, unha paisaxe agraria de socalcos e bancais), a súa longa historia (como foi, por exempro, a paisaxe dunha certa zona hai 3000, 4000 ou 15000 anos), e a superposición de elementos das paisaxes vellas en novas formas de paisaxe (vendo, por exempro, qué formas da paisaxe da idade media ou da época romana permanecen na paisaxe fondamente transformada da actualidade).

(Felipe Criado Boado, á dereita, con César González García - astrofísico do Incipit especializado en arqueastronomía-, Bieito Vilas -investigador en astronomía cultural- e Manuel Vicente -director do programa de divulgación científica "Efervescencia" da Radio Galega, na cámara do Dolmen de Dombate durante a gravación deste programa no pasado solsticio de inverno).



-Veñamos un pouquiño á Coruña. Vostede, señor Criado, foi o Coordinador do Plan Director de Elviña. Fálenos do tema, se lle parece ben. Como van as cousas , como ve o futuro dese plan?


- Efectivamente, ó redor do ano 2000 o noso laboratorio fixo (por solicitude do concello da Coruña) o Plan Director para o Castro de Elviña. Foi un traballo que baseamos precisamente na arqueoloxía da paisaxe, procurando poñer en valor o castro como parte dunha paisaxe antiga, que permitira facer esta visíbel e, ó mesmo tempo, creando unha paisaxe contemporánea que funcionase como un parque recreativo-cultural para artellar o desenvolvemente urbanístico desa área da cidade. Pero isto non se chegou a aplicar nunca. As accións ulteriores do concello deron as costas a ese plan; nunca o entendín. En cambio, puxeron en marcha unha serie de actuacións (concurso internacional para deseñar un centro que nunca se quixo construír, escavacións arqueolóxicas do castro) que non tiveron especial tino nin xeito. Afortunadamente, parece que agora se están a retomar os traballos con mellor fortuna. As últimas intervencións arqueolóxicas no castro son modélicas dende o punto de vista da metodoloxía arqueolóxica empregada. E sei que hai proxextos para continuar as escavacións e aplicar un plan de conservación dos restos que permita ó público desfrutar ese patrimonio. Pero, máis aló diso, a situación de Elviña é ó meu entender unha vergoña. Non falo só do castro. Falo dunha zona da cidade na que se puido ter construído un ensanche de século XXI (chá, ben orientada, ben comunicada, ampla) para abeirar unha cidadanía innovadora e un desenvolvemento de dimensións humanas, baseándose nunha transformación progresista do modelo moderno de cidade europea (aínda non superado, por certo). Pero o que agora temos non ten sentidiño ningún. Centros comerciais, malls, infraestruturas dotacionais que se abren unha vez ó mes, mestúranse con vías rápidas que dan voltas e voltas, bloques residenciais afastados, parkings, un campus universitario desagregado, instalacións industriais... Todo iso se puido ter artellado doutro xeito, e aí é onde o castro e o parque ó seu arredor puideron ter xogado unha función que ó tempo que estimulaba e respostaba ás necesidades do lecer cidadán, permitirían ancorar a cidadanía na tradición, no pasado, na paisaxe de sempre, contribuíndo deste xeito a xerar en tódolos veciños un senso do lugar e unha sensación de pertenza. Está claro que non temos políticos axeitados para topografiar estas utopías. Sendo isto que digo un gran problema, aínda é peor decatarnos de que, se cadra, a sociedade mesma non é quen de imaxinar e esixir estas ambicións.


-Que está lendo arestora? Ou que leu recentemente…


-A miña ultimísima lectura vén de ser o libro de Piketty, “O capital no século XXI”. Desolador. Polo atinado e reflexivo que é. Porque descobre tudo o que está a funcionar mal nas relacións economía-política na sociedade da transmodernidade. Porque di claramente qué habería que facer para que a sociedade se apodere da economía (crear un sistema impositivo homoxéneo mundial). Pero mostra que iso é imposíbel de conseguir hoxe en día. Dado que como investigador debo ler moito e, ademais, moi variado (en certa medida o que menos leo é de arqueoloxía puramente, porque leo constantemente temas de historia, historia cultural, arquitectura, xeografía, socioloxía, antropoloxía, filosofía, ciencias cognitivas... –de feito aconsello a todolos mozos que lean ós clásicos da filosofía e do pensamento de tódalas culturas, escomenzando pola europea), as miñas lecturas de lecer seguen a ser a novela negra e a de ciencia-ficción, espellos perfectos de como se ve a si mesma a sociedade en cada momento. Aínda que non lle torzo o bico ós novos autores de novela negra, sigo a pensar que non hai nada como Sam Spade e Philip Marlowe. Sempre dixen que Sherlock Holmes inventou a modernidade e Marlowe a postmodernidade. O que ten mérito, porque as novelas de Marlowe foron escritas entre 1936 e 1953, trinta anos antes de que ningún teórico elucubrara sobre da postmodernidade.


-Algún consello para os docentes do Ensino Medio para colaborarmos entre todos a un mellor coñecemento da nosa cultura, nos ámbitos da súa competencia?


-Non son quen de dar consellos a ninguén que, esforzada e honestamente, pelexa cada día no seu ámbito e coas súas responsabilidades. Só podo dar un consello para todos nós: entusiasmo. Non pido optimismo nin “buenísmo”, o mesmo que se lle criticaba a Zapatero. Pido manter a paixón polo traballo e pola vida, e difundir ó noso arredor emoción por todo o que facemos. Xa que escomenzamos lembrando ó meu pai, remato cunha frase del que a miña irmá Sandra lembrou no seu funeral: “Abre ós ollos a cada novo día, e mírao como un milagre”.


-Moitísimas grazas pola súa xentil e xenerosa dispoñibilidade comunicativa. Desexámoslle desde aquí, desde esta casa que tanto amou o seu pai, unha longa e rica permanencia no mundo da ciencia española.


-Eu son o que vos teño que dar as grazas polo voso interese e afecto.


martes, 13 de xaneiro de 2015

Miro Casabella: O meu país

"Un reino val o que a canción que lle sae por portas, á hora de alba." 

Álvaro Cunqueiro

A NOSA MÚSICA
 
Canta, miña compañeira, meu compañeiro canta, porque cando un canta ten o corazón ledo. Canta as cancións nosas e chegarás ao fondo da túa alma, á raíz da nosa terra.

Déixate levar polo son antigo das nosas cantigas populares, esas que postas na boca das nosas cantareiras mozas nos reconcilian con aquilo que está no profundo do noso pobo. Pon tamén nos teus beizos as delicadas palabras dos poetas de sempre, aquelas que gardan a memoria das cousas e nos moven cara un futuro ensoñado.

O noso pobo sempre gustou de cantar e de bailar, de facer festa arredor dunha gaita ou dun acordeón. Da xuntanza festiva e da canción. Por iso editamos agora para ti este álbum de música, para que siga a festa e se alede o corazón.
 
Se cala o cantor, cala a vida. E nos queremos educarnos na alegría, vivir a nosa música, antiga e contemporánea, descubrila en toda a súa variedade, para que siga o canto.

Sabes que a música popular galega está hoxe entre as músicas de vangarda do mundo. Daquela, ergue con fachenda e amor o teu canto libre.



Canta: Miro Casabella, "O meu país"
(Sección coordinada por Xosé P. Mondelo)

luns, 5 de xaneiro de 2015

A CORUÑA

A CORUÑA (3)



Agora que o día está calmo (o mar tamén) e aínda gozamos do espírito de Nadal –vacacións incluídas-, tomemos a pluma para encarecer aquilo que amamos unha vez máis. Se comunicar é bo, comunicar temas amados é dúas veces bo.



Falemos algo, brevemente, dun barrio periférico. San Roque de Afora. Exemplifica de forma óptima as transformacións brutais (por evidentes, por radicais e por rápidas asemade) que pode experimentar unha cidade na vida dun home. Ou dunha muller, neste meu caso.


Preguntábame hai un par de meses a nosa amiga e ex colega Mercedes Sampayo, por que lle chaman ‘de afora’? Respondinlle: por oposición ao san Roque intramuros, cuxa capela estaba na actual Praza de España, antiga praza da forca, ou da leña. E Mercedes volveu inquirir: e non pode ser porque estaba fóra dos límites do concello? Innegablemente tamén. Había un regato que dividía precisamente por aquí os dous concellos (operativos ata 1912), o da Coruña e mais o de Oza. O regato vai hoxe canalizado. Logo procurareivos unha foto da súa desembocadura actual.

 (A capela de san Roque de Afora xa en ruínas, o edificio próximo é o vello mercado de froitas; Foto Blanco)

(Aí, tras ese valado, estaba a capela de san Roque de Afora; na foto podedes con certo esforzo apreciar restos da cerca -hai dúas esquinas de pedra antiga- do seu cemiterio: foi tamén Lazareto, aló polo XVII ou XVIII, e debedes saber que os nosos defuntiños aínda descansan, mal que ben, sen un triste cartel que os relembre, aí, onde andan agora soltos os cans)


San Roque de Afora era ata hai nada unha aldea de pescadores, con algunha casa grande (con xardín e palmeiras), con fontes (había un lavadoiro case apegado ao actual edificio de Náutica; había outra fonte que eu –a diferenza do lavadoiro- nunca cheguei a ver, unha fonte da que me falou hai anos un amigo do meu pai, que en gloria estea, “tiña tres canos, daba auga todo o ano, foi dificilísimo cegala, estaba onde está agora o edificio Añón” –novo inciso, deixádeme que me laie polas fontes perdidas..., dá dor, en serio volo digo-; unha fonte que se conserva está na praia da cetárea, do gurruchiño, dixéronme que se chamaba, fresca e rica para beber...) e con moita tradición de xente boa entre os seus límites. Aquí naceu, por poñer un caso paradigmático, pero calquera coruñés familiarizado con estes lares e coñecedor da nosa historia sabe de máis nomes e apelidos..., Emilio González López. Logo estamos con el. Antes vaiamos falar con Xulio Cuba. Queremos cederlle a palabra porque el é o noso interlocutor máximo no tema “San Roque de Afora”. Foi a primeira persoa a quen eu lle oín falar con devoción de Elvira Bao, unha mestra vinculada ás Irmandades da Fala que exercía aquí e aquí tiña casa, diante do mar (coma min). Dime que hai que buscar na Internet unha páxina titulada “Álbum de mulleres”... Farémolo. Relembra tamén Xulio ao señor Paco, o do ultramarinos. Toda unha institución: era bo comerciante e era un home caritativo; déronlle o seu nome a unha rúa, unha que desemboca cerca do antigo Refuxio (o derradeiro –non verei eu outro xa- é o que sufragou Amancio Ortega, nun xesto de grande filántropo, A Coruña sabe ben o que significa este concepto: Teresa Herrera, Eusebio da Guarda, Pedro Barrié, Amancio Ortega, Rosalía Mera... Deus os dea!).

(As tres simbólicas chalanas. Enfronte, do outro lado da estrada, estivo o edificio Añón. As fotos son de Xácome González)
(Aí tedes como soen acabar os ríos e regachos coruñeses, encementados. Por esa tubería desemboca agora o regacho de san Roque, o que pasaba pola aldea, atravesaba antes pola Ronda de Outeiro, e servía para dividir as parroquias da Coruña e de Oza; esas moreas de terra ocupan o espazo que noutrora ocupara o edificio de Bombeiros, un edificio non carente de valores arquitectónicos, por certo; o amor pola Coruña non nos cega, non sempre facemos as cousas ben, nin moito menos)


Pregúntolle ao Cuba: e que sabes dos areeiros? Porque eu teño no barrio un informante estupendísimo (Juan Matos) que me acaba de dicir que había catro praias areeiras... Eis a súa resposta: Esa é unha imaxe da miña infancia... E aínda hai restos das construcións... Cal é a imaxe, Xulio? A dos camións chegando para cargar a area. Había guindastres que axudaban a cargar...

Unha das calas que leva o nome dun areeiro é a chamada Praia de Lino. O Lino era o areeiro. Xa falecido. Tería agora aproximadamente 90 anos. Coñezo dúas persoas que o recordan vivo perfectamente. Nos mapas que edita o Concello da Coruña aparece ás veces ese micro topónimo/antropónimo (Praia de Lino), tamén chamada de san Roque.
 (Esa especie de torre-columna de cemento e pedras é un resto das construcións para a extraccion de area, está entra a chamada praia de Lino e a praia da Capela, agora chamada da Cetárea)


Insiste Xulio nas cousiñas importantes: Dille aos rapaces que na praia de san Roque quedan as últimas barcas coruñesas. Cada vez menos, dígolle eu (con nome de muller: Crisbea, por exemplo). Son as chalanas, Charo. Chalanas? (canto tempo sen oír esa palabra...). Noutras partes existen as dornas, as gamelas, aquí na Coruña son as chalanas, de quilla plana.


Que bonito pode ser o mundo! Hai unha lembranza no aire dedicada a Dieste...


Teño que volver á mestra, a Elvira Bao, mándamo o meu amigo (e os amigos son un tesouro que debemos manter na vida, poucos pero necesarios): Elvira Bao merece todo un capítulo: militante das Irmandades da Fala, como María Miramontes, fundadora con Carmen Alvajar da Agrupación Republicana de mulleres, mestra da República (exerceu nas Colonias Escolares de Oza), editora precursora co seu home –Bernardino Varela- da LIX; sufriu viles represalias, como María Barbeito, e mantivo na súa casa tertulia. Por alí pasaba o exiliado Emilio González López.


Breve e suficiente. Non hai problema en deixar para outro día a don Emilio. A cortesía move o mundo, ben está que –no noso espazo cultural canto menos- vaia primeiro a muller.

 (Mirade o que queda da fonte da praia da Capela -de san Roque- ou da Cetárea: onde había unha fonte escavada na rocha, con cano como Deus manda, agora hai esta tubería antiestética e miserenta: os técnicos de medio ambiente merecen un suspenso, que lles custaba labrar un pequeno entrante, unha especie de camarín, coa súa pía de pedra, onde podermos lavar ben as mans e mais os pés os cidadáns que baixamos a esta fermosísima cala?)

Pecho aquí por hoxe: non sen antes aconsellarvos que vaiades ver ao Museo de Belas Artes da Coruña o cadro de Román Navarro sobre os cabalos que baixan a bañarse a san Roque. A torre ao fondo. As rochas da cor da carne. De onde virán eses cabalos? Do monte de san Pedro? Talvez... Son greas ceibas... Ou iso penso.

 (Foto tomada da Internet. Trátase do cadro de Román Navarro que está no Museo de Belas Artes da Coruña)