martes, 25 de marzo de 2014

ENTREVISTAS A MULLERES QUE AMAN OS LIBROS

ENTREVISTA A ANNA CABALLÉ
(Anna Caballé coordina a Unidade de Estudos Biográficos da Universidade de Barcelona)

-A pesar de que o seu libro, El bolso de Ana Karenina, vai cumprir seis anos de vida, o certo é que os nosos alumnos, na súa inmensa maioría, descoñecen o tema. Digamos que viven noutra realidade. Sería vostede tan amable, señora Caballé, de explicarlles brevemente en que consiste esa estupenda historia do bolso de Ana Karenina?

-Celebro que les guste porque la historia es, en efecto, muy curiosa. La idea del título me surgió leyendo un curso de literatura rusa impartido por el novelista Vladimir Nabokov, poco después de llegar a los Estados Unidos. Lo contrataron en la Universidad de Stanford y él se preparó una serie de lecciones, entre ellas figuraba una dedicada a su novela preferida, Ana Karenina, de Tolstoi. A sus estudiantes siempre les ponderaba la importancia de los detalles: la literatura está en el detalle, decía. Y en sus clases les hacía reparar en los detalles de las novelas que estudiaban. Así que a la hora de examinar seguía con el mismo criterio: ¿qué contenía el bolso de mano cuando Ana Karenina se arroja al tren? era una pregunta que Nabokov podía hacer en un examen. Y para contestarla hay que conocer muy bien la novela. Algunos estudiantes se quejaban del grado de dificultad de sus exámenes, y de lo atípicos que eran, pero él no cambió de criterio.

-Sen temor a esaxerar, vostede é unha das maiores especialistas, senón a maior, en literatura biográfica do Estado, e parte do estranxeiro. Por poñer un exemplo, pensemos na biografía escrita por vostede de Carmen Laforet. Un, tras lela, queda con ganas de saber máis (a relación con Sender, sen ir máis lonxe…). Deixando a un lado o libro do seu fillo, Muerte en Zamora, concibido desde un punto de vista, lóxicamente moi próximo ao personaxe biografado, coñece  vostede algunha biografía de Ramón J. Sender que combine o rigor no tratamento dos datos e a intuición, o acercamento ao personaxe (Sender é un autor que apreciamos moitísimo)?

-Gracias por el elogio. Yo sólo conozco, aparte de Muerte en Zamora, la biografía de Jesús Vived Mairal, publicada por Páginas de Espuma. Sender es un personaje que se hace entrañable y yo misma me quedé con las ganas de seguir profundizando en él y en su vida, tan aislado en su exilio californiano y necesitado de afecto al mismo tiempo. Sin duda se enamoró de Laforet, pero ella no le correspondió.

-Volvendo a C. Laforet, no noso centro non recordamos que se teña recomendado nunca a súa lectura nin en cuarto da ESO nin no bacharelato. Recomendaría vostede neses niveis a lectura de Nada?

-No en ESO, pero desde luego sí en el Bachillerato pues Nada es una novela que habla del desconcierto de la juventud, de esa etapa en que los sentimientos y los deseos son tan poderosos que te pueden alejar de la realidad y encerrarte peligrosamente en ti mismo.

-Falando doutros grandes seres humanos, que significou para vostede a amizade de Carlos Castilla del Pino (porque as súas biografías denotan un coñecemento psicolóxico profundo do personaxe)?

-Pues me honró con su amistad y es una de las mayores satisfacciones de mi vida. Me enseñó a ser exigente e intelectualmente disciplinada. Su presencia imponía porque no toleraba la expresión indecisa o vulgar, así que hablar con él era un ejercicio que te obligaba a involucrarte plenamente en lo que decías. Era un hombre destinado a la ciencia, no a la familia, y estoy segura de que en otro país, con otros estímulos, hubiera llegado muy lejos.

-Señora Caballé, sería posible un bosquexo biográfico de escritores a nivel universal, tomando como modelo o texto breve pero que funciona tan ben, cuxo prototipo aparece no seu libro xa citado, El bolso de Ana Karenina? En ocasións parece que o biografismo está mal visto, o que aparece do xénero nos libros de texto soe ser un ladrillo indixerible, e con todo e iso, autores como Caballero Bonald confesan terse decantado pola creación literaria lendo a autobiografía dun predecesor no oficio, La vida aventurera de Espronceda, no caso de Caballero Bonald.

-Yo creo firmemente en la biografía como género que te permite la reflexión sobre la vida humana, una reflexión moral, a partir del conocimiento de otras vidas que tomaron sus propias decisiones. Creo además que ante un autor que encierra alguna dificultad, o muy alejado en el tiempo, leer una biografía suya nos proporciona una clave de acceso muy útil a la hora de enfocar la obra. La leemos sabiendo cómo era y las dificultades a las que se enfrentó. Sabiendo algo de la época y de sus costumbres. Para mí el libro que tuvo un efecto similar al que dice Caballero Bonald para sí mismo fue María Antonieta, de Stefan Zweig.

-Profesora, que está lendo vostede agora?

-Pues en este mismo momento estoy con tres libros: Vida, de Juan Ramón Jiménez, una serie de notas sobre su obra escritas en diferentes momentos de su existencia (publicado por Pre-Textos); Las mujeres de Hermann Hesse, una biografía coral de las tres esposas del autor de El lobo estepario – una novela que encanta a la juventud- y un libro apasionante porque comprendes la diferencia entre el artista y el hombre (este, sorprendentemente para mí, muy por detrás de aquel). Y leo también una obra de teatro Errores del corazón de Gertrudis Gómez de Avellaneda para mi clase del lunes. Tres autores y géneros muy distintos pero estoy acostumbrada a pasar de un tema a otro.

-Que leva Anna Caballé no seu bolso? (Non quixeramos que xulgase a pregunta como impúdica ou moi atrevida, senón como unha mostra de liberdade literario-comunicativa).

-Ja, ja, ja. Pues las cosas habituales en un bolso –billetero, pintalabios, móvil, llaves, agenda, gafas, abanico…- y un par de cosas imprescindibles para mí: un bolígrafo Waterman estampado en azules, regalo de mi amiga Joana Bonet, y un cuaderno de 10x15cm que voy renovando y donde anoto las cosas que no quiero olvidar.

-Moitísimas grazas por atendernos, señora Caballé. Desexámoslle longos e prolíficos anos de vida literaria.

-Gracias a vosotras, Julia y Charo. Nos tuteamos ¿no? Somos colegas. Un saludo a toda la gente de vuestro Instituto y mucho ánimo. Vivimos tiempos difíciles pero llenos de posibilidades también.

(Entrevistadoras: Julia Pedrido e Charo Soto)

2 comentarios:

  1. Estupenda entrevista, muller apaixonante e referencias bibliográficas para anotar.

    ResponderEliminar
  2. Sin duda vou directo a anotar" Nada" como próximo libro a leer para cando teña algo de tempo. Polo demais, una entrevista interesante que me animou un pouco máis a aficionarme á lectura

    ResponderEliminar