Unha visita que se fixo desexar. Primeiro
había ser en febreiro, pero houbo que anulala por ameaza de temporal
(cicloxénese número...); logo en marzo, esta vez anulámola por falta de quórum
(exames). Finalmente, abril. E de doce cazatesouros que ían ir só foron sete:
Ana, Carolina, Julia, Paula, Andrés, Juan Andrés e Mario.
Recíbenos Arturo. A entrada ten verxas,
escaleiras medievais, esixe silencio cando pisamos a catedral. Empezamos pola
zona de traballo. Hai dous licenciados en historia con cadanseu ordenador.
División árida en zonas, que vos aforro. Di Arturo que o núcleo duro é a parte
que se ve na visita ao Museo Xeral, pertencente á primitiva
Biblioteca da Catedral. Nas primeiras salas xa vemos unha chea de libros forrados
en vello pergameo. Julia experimenta unha fascinación por esa carísima pel,
imaxinamos logo cantos becerriños habería que sacrificar... Dous libros que
podo ver de cerca (imos a fume de carozo relativo, e inda así Arturo demora
connosco máis do que fai normalmente, entre outras razóns porque o aburamos
a preguntas) levan escrito no lombo: “Ramo da Inquisición” e as datas:
1561.1891 e 1561-1655. Libros por onde queira. Bibliotecas completas dentro da
Biblioteca. Outro Aleph. Sinala Arturo un lugar no espazo: é a biblioteca
xacobea (relatos de peregrinos, relatos de milagres, cartas, actas e relatorios
de congresos sobre o tema, etc.). Nova sala, de catalogación arquivística
(sería feliz traballando aquí?, pensamento inevitable), esta volta son
Protocolos Notariais, por alí pasaron toda clase de cuestións tocantes a
preitos, dereitos e escrituras de propiedade, de xente e xente que viviu en
Santiago e na terra de Santiago. A catedral era o corazón dun auténtico reino,
do ceo e mais da terra. Todo ía parar alí. Mágoa dos guionistas, produtores,
directores galegos, que bo Xogo de tronos
se faría sobre a catedral, os bispos de báculo e bésta, como di o refrán
antigo, de Xelmírez brillando nos tellados fuxindo da ira do pobo, da raíña
Urraca en xenial coro con el. Etc. Dinos o xentil (e paciente) Arturo que hai
documentos desde o XIV. A que non sabedes o que lle pregunto aí? Respóndeme que
en galego hai pouco, case todo en latín ou xa a partir do XV en castelán.
Replícolle que ata 1530, aprox., hai documentación en galego. Entón menta a Crónica de don Servando, en galego, do
século XVII. Soábame lixeiramente, pero logo a posteriori documéntome e dígovos
que esa é outra historia estupendísima, digna dun capítulo á parte. Cambio de
escenario. Departamento de galego esta mañá.
-Veña, dicídeme, que foi
o que máis vos gustou?
-Os libros.
-Vale, si. Pero en
concreto?
-En concreto a Julia
gustábanlle os pergamiños.
-É verdade.
-Xa o creo, acariñaba
neles coma se fosen…
-Ai, si, profe!, eran
preciosos, e tan suaves…
-Iso parécese moito ao
fetichismo. Ben, e que máis? Algo que realmente vos impresionara?
-O pasadizo secreto –fala
Mario.
-Claro! Incluso a min… (abríase
de maneira misteriosa e inesperada unha ampla e fermosa mesa de madeira, onde
Arturo tiña colocado un facsímil marabilloso, e aparecían aquelas escaleiras…).
A onde conducía? (un pensa nese mito galego do subterráneo que leva á trabe de
ouro ou á da alcatrán).
-Á sala de música (varias
voces ao unísono)!
-Sala de música, sala de
música (indico desacordo).
-Había tres contrabaixos.
-Dous!
-Catro!
-Dá igual, eu só me fixei
nun, un exemplar magnífico. E que máis había nesa sala?
-Uns libros enormes.
-Que se chamaban?
Míranse. Esa memoria…
Chamábanse Cantorais. Había tamén
caixas, libros de órgano. Os cantorais colocábanse en facistois.
-Libros de música. Tiñan
a letra grande porque eran para ser lida por toda a orquestra.
-Orquestra non é o nome.
Capela catedralicia ou…
-Ou coro –puntualiza
Andrés.
-E outra cousa que vos
chamase especialmente a atención?
-Os documentos con sinais
e que tiñan un metal (son varios a falar, Paula, Juan…)
-Un metal? Ah, o chumbo.
O chumbo no selo colgante (case todas bulas pontificias, tamén privilexios
reais; o 98% en pergameo, iso si que o recordaban, dixo Arturo que ata 1922 se
usou o pergameu).
-E o plano, o debuxo!
(son todos a querer falar).
-Cal? (e eu a
desmemoriada)
-Aquel da fachada da
catedral que se gardaba no moble de caixóns, onde había documentos en
plásticos…
-Ah, a fachada anterior
ao obradoiro, medieval…
-Non (corríxeme Ana), do
XVI.
Logo reviso a miña
libretiña. Eu apuntei do XVII, un plano-debuxo do cóengo José Vega y Verdugo,
vese unha fachada renacentista, con traza dabondo medieval, de fortaleza;
coméntaralle a Arturo que nunca vira ese debuxo e respondeume, é máis coñecido có tebeo, digo en voz
alta agora, aos cazatesouros:
-“Moi coñecido”, dicía
Arturo, na súa casa á hora de comer… (para os estudosos do tema, claro).
Pasemos páxina. Algo máis ou cerramos?
-Aquela mensaxe en latín
-Ana.
-É certo. Quixera tela
traducida.
-Teño eu unha foto.
-Pois a ver se ma pasas e
pedímoslle ao profesor de latín que nola traduza (é unha loanza, colocada no
lintel dunha porta, ao arquiveiro, historiador e novelista Antonio López
Ferreiro). Pero hai outra cousa na que vos parastes. Un cadro partido pola
metade…
-Ai si! Non é que
estivese roto, explicounos que non había táboas, cortes de árbores, tan grandes e tiveron que xuntar dous…
-Todo estaba labrado en
madeira, pintada. Quen era o personaxe central?
-Santiago!
-Santiago matamouros. Así
dicían que se aparecera na batalla de?
Esa fraca memoria,
novamente.
-Na batalla de Clavijo,
pero non ten mérito lembralo, eu estudeino de nena. E o rei que comandaba esa
batalla? Arturo dixo o seu nome.
Pensan coma tolos. Son
cerebros en ebulición.
-Ramiro? (Andrés, de
feliz retentiva)
-Iso é. Ramiro I (dubido
un intre, primeiro ou segundo?).
(Cando chegamos a casa,
dime o meu home: os rioxanos non estarían
de acordo, eles cultivaron a lenda de que Santiago chegara tarde á batalla e de
que o mérito da victoria había que darllo a san Millán, o voto eran cartos…).
Rapaces, mágoa de fotos que non nos deixaron facer. Pero nesa do claustro
estamos todos moi guapos. Vouna subir ao blog. E aquelas das ventás?
Julia protesta da calidade
da foto súa:
-Aí estou fatal, ta
movida.
-E ti, Carolina? Que foi
o que che gustou máis?
-O da letra carolina.
-Como? –pregúntanlle.
-Si, a letra, a
caligrafía, chamoulle así Arturo.
Sorrimos. Un bonito
adxectivo. ‘Carolina’ é sinónimo de ‘carolinxia’, por Carlomagno. Anterior á
gótica e posterior a visigótica. O mundo das palabras. O mundo dos libros. O
noso mundo.
Deixo sen comentario as
marabillas do Tumbo A, en edición facsimilar, desde logo. Seleccionaría a pintura das
dúas infantas, as fillas de Veremundo, dona Sancha e dona Tarasia. As rapazas (Paula e Julia) preguntan canto pode valer un
libro así. Antes uns 6000 euros, agora
coa crise baixaron.
Dicía Arturo, a posición
deste arquivo en España? Supoño que detrás do de Toledo e Sevilla. En Galicia,
o primeiro. Ou entre os primeiros (en antigüidade, desde logo… conservan
documentos do XI, poucos pero haber hainos).
Ningún comentario:
Publicar un comentario