VISITANDO

VISITANDO

PARQUE NATURAL DE CABO DE GATA

Acabo de ler un relato inédito da miña amiga Uxía sobre a Beleza así con maiúscula. Nese relato é a contemplación dunha obra de arte o que produce o pracer, un pracer tan grande e poderoso que é quen de redimirnos. Máis ou menos, ela escribe e comunica mellor o tema, asegúrovolo. Pero as interrogantes que envolven ese tema e o complementan son igualmente importantes: a obra de arte que transmite beleza faina o autor gratuitamente ou debe ser guiado por un arquetipo superior, a idea de (un) deus, ou Deus, por exemplo?

Non hai resposta por parte de Uxía. Eu de min sei dicir o que sei dicir: que si hai sempre un arquetipo posible ou iso penso: Deus, muller/home amados ou terra amada. Que Uxía ama Italia está fóra de toda dúbida. Que Machado amou Soria como arquetipo telúrico, tamén. Quizais aquí e agora podiámonos preguntar: escribiría igual unha obra mestra (como Campos de Castilla) Machado se estivese en Canarias, por poñer un punto xeográfico distante? Posiblemente si ou quizais non estea tan claro, tanto somos capaces de valorar o contexto: a terra é máis ca un contexto, penso. É case a metade da vida, diría...

Serve este limiar para adentrarnos no parque natural de Cabo de Gata, onde pasamos uns días inesquecibles de agosto. Interésame moito animarvos  a que tomedes notas canto viaxedes. A literatura que así se xera pode que non sexa para publicar pero si para reler e revivir cando pasan os anos, e axuda á propia introspección e ao coñecemento de un mesmo. Por estas terras almerienses viaxou hai tempo Goitisolo (Campos de Níjar), por poñer un exempliño bo.

 (Cabo de Gata, un topónimo xa documentado no s. XIV. Os arrecifes)

 (Cabo de Gata. Dáse como hipótese que 'Gata' vén de 'Ágata', pero é discutible porque hai Serra de Gata en Extremadura. Vese ao lonxe o Arrecife chamado do Dedo)

Atopamos moi boa xente, e moi concienciada. Nun punto de información atendía un rapacete que estudaba Ciencias Medioambientais e confesaba que era o interese pola xestión do parque natural o que o motivara: hai moitas cousas que se podían facer mellor, hai moitos problemas para conxugar a conservación do parque e o desfrute por parte de tantos turistas, un problema básico é o lixo... Outro é a conservación do patrimonio arquitectónico (torres emblemáticas como a dos Alumbres en Guadalquilar, ou a torre en forma de pata de cabalo de Mesa Roldán, están caendo na total desidia, pedra a pedra). Vemos na prensa de onte que Andalucía e Galicia andan parellas na valoración en calidade medioambiental que acaba de publicar Greenpeace. Pero a xestión das costas é do peor no caso galego.

 (Cabo de Gata. A outra hipótese para 'Gata' é do latín 'Cápita' a través dun fenómeno da fonética árabe, resultando un topónimo redundante, 'Cabo do Cabo'. Vemos os 'Adoquines', formación volcánica sumamente belida)

(San José. Ao fondo o 'Cerro del Medio')

Un traballador mozo dun hotel en Almería capital (na procura de sombra diante da catedral serodia, tardo renacentista, os tres sentados) dicíanos: si, estou moi orgulloso da miña terra, e esa zona onde parades é un exemplo de xestión... aínda que quedan moitas cousas que mellorar... e si, esas rutas en catro por catro das que me falas son unha forma estupenda para dar a coñecer a riqueza do parque, hai só un par de anos ou tres que funcionan, foi unha boa idea.

As rutas parten de san José, o lugar onde pernoctamos (foi unha aldea de pescadores, sita entre o Cerrro del Medio e o propio cerro onde outrora estivera o Castelo de san Xosé: toda esa costa estivo chea de puntos defensivos, atalaias árabes, torres artilladas feitas logo pola Coroa española, castelos que indefectiblemente levaban nomes de santos, como san Pedro, san Felipe...), e ofrecen 3 itinerarios: Cabo de Gata, a ruta do cine e a ruta dos piratas. O do cine non o quixemos (pensamos que era moito cartón-pedra e moi tópico, pero logo a posteriori, vimos como esa industria marca nomes e lugares e forma unha xeografía de seu, nada desprezable), o Cabo de Gata xa o percorreramos pola nosa conta (aí é onde se fan das fotografías máis típicas: é onde están os arrecifes –vellas chemineas volcánicas- con nomes como las sirenas, el arrecife del dedo, e aí se focaliza o texto de Ptolomeo que alude á abundancia no cabo de pedras semipreciosas, orixe dunha das hipóteses para Gata, en relación coas ágatas) e daquela optamos pola ruta dos piratas. A fortuna quixo que nos conducise  un guía ilustrado, a quen non podemos por menos de relembrar, Carlos Belmar. O que tal aprendemos! Empezamos cunha pequena discrepancia de enfoque porque eu pregunteille polo nome de Roldán (hai a Mesa de Roldán, e o Faro de Roldán, estupendo topónimo, debe ser a mención de Roldán sita máis ao sur de Europa) e comentei a posibilidade de que fose xa bautizado ese cerro-meseta  polos homes que acompañan a Alfonso VII na campaña de 1147 (recordemos: cos homes do reino de León  viaxan tamén francos, navarros, aragoneses, cataláns e xenoveses; recordemos de paso que Alfonso VII, o que fora ofrecido de rapaz á Virxe dos Ollos Grandes de Lugo, criado logo polo señor galego da casa de Traba, é fillo dun francés, Raimundo de Borgoña); díxome Carlos que non cría, era moito tempo para que se mantivese un topónimo (ao que eu retruquei que daquela a ver como pervivían os topónimos fenicios, ou tocando aínda a campaña do XII, a ver como perviviu la playa de los genoveses,  e mais o Morro de los genoveses, a uns quilómetros de san José, espléndido areal, super masificado, malia o control –que o hai- e o pago de 5 euros por deixar ben aparcado o coche, forma de que a xente opte polo servizo efectivo de autobuses públicos; este novo topónimo alude ás 200 naves xenovesas que esperaron nese abrigo natural as ordes do rei Alfonso para atacar conxuntamente a baía de Almería), e tirando da lingua por ese pretexto filolóxico, Carlos deixou en evidencia a súa análise da historia daquel período: a conquista de Almería no XII foi unha obra de acoso e derrubo dun reino (Almería ) que facía sombra comercialmente aos cristiáns da península e ás repúblicas mariñeiras itálicas. Viñeron, arrasaron e en dez anos escasos, fóra. Sen quitarlle a súa parte de razón e verdade, porén, puntualicei: pero non me negarás, Carlos, que tamén desde aquí pirateaban e arrasaban as costas de Galicia...

Digamos que a cada un lle doe o seu? Naturalmente, humanos somos. Pero logo, vendo no Museo de Almería o material fragmentadísimo pero indicador da poderosa civilización árabe-andaluza no vello reino almeriense, comprendín moito mellor a saudade do perdido, a mágoa da destrución total, porque Almería (cuxa bandeira, a da Taifa, en verde/branco/verde, é a primeira bandeira de Europa descrita nun texto histórico)  podería ser outra Granada con Alhambra, outra Córdoba con Mezquita, e non...

 

(Unha primeira visión do volcán 'La Granatilla')

(Dentro do cráter; detrás da imaxe humana vese unha das chemineas; hai aves e hai minúsculos granates por onde queira, no chan e nas pedras)

(Volvemos á costa. O mineral branco é a bentonita)

(Praia fósil)

 

(Mesa de Roldán ao fondo. O seu fareiro -ten o faro con fareiro máis alto de España-, Carlos Sanz Cruz, home moi querido, escritor, outro ser concienciado e conservacionista, describe a Mesa Roldán coma un dinosaurio deitado no mar, a cabeza á esquerda da imaxe) 

Malia iso, a terra é poderosa, absorbente, aparentemente monocromática e desértica; entrando, camiñando, véndoa de preto nas calas, nos cráteres, nos camiños de andar, é dunha variedade nutricia, rica en matices e en cores pola abundancia de distintos minerais (ouro, granates minúsculos, mármore branco, coral fosilizado, andesita, bentonita...). É primixenia, terra de xénese e de explosións iniciáticas. Miguel (coñecido en san José, outro almeriense de pura cepa, namorado do seu) aconsellounos a visita de La Granatilla, un volcán nada masificado polos turistas, e alá fomos, nun solpor inesquecible. A desolada soedade aparente pouco a pouco foise transformando no ventre matriarcal que nos acolle e ao que volveremos. Un silencio amoroso envolvía o noso espírito facendo ben doado comprender parte da mellor poesía nosa, a telúrica, a de Novoneira, a de Machado en Soria, a do Vintesete, a prosa de Otero Pedrayo, a razón básica de sermos quen somos e como somos.

Vouno deixar aquí por hoxe. Seguiremos outra semana. Quedade con algunhas das fotos. Aquel verso famoso Navegar é preciso, vivir non é preciso, convértese hoxe en Viaxar é preciso...

 (A torre artillada en forma de pata de cabalo de Mesa Roldán)

 (Faro de Mesa Roldán)