DÍA DAS LETRAS GALEGAS EN
TRES.
PRIMEIRO
Dezasete de maio. Hai sol
e floreceron os sabugueiros (a miña avoa coruñesa, nacida no barrio de santa
Lucía e con raíces en Almeiras chamáballes biouteiros,
quizais polas propiedades curativas que ten
esta planta, bieita xa que logo en bondades; sabugueiro, con todo, é verba fermosa, outra raíz potente, segue a
liña do occidente e baixa ao sur, está en Jabugo,
conservando o be intervocálico, sempre co k sonorizado, fronte ao saúco do dominio central). Xa o dicían os grandes pensadores A lingua é compañeira do imperio.
Penélope, a
poesía paradigmática de Xosé Díaz Castro, a poesía que o eleva ás estrelas, que
o fai partícipe do convite dos ases (di en ‘Terra do tempo’: Pro eu non fun escruído da convida!/ Hora e lugar
me deron, nao e portos, / i a groria de levar esta inmortal ferida, / i a de
alterar a hestoria dos vivos e dos mortos.), Penélope, digo, pon o dedo na chaga e aí fica eternamente aberta:
UN PASO adiante i outro atrás, Galiza,
i a tea dos teus soños non se move.
A espranza nos teus ollos se esperguiza.
Aran os bois e chove.
Un bruar de navíos moi lonxanos
che estrolla o sono mol coma unha uva.
Pro ti envólveste en sabas de mil anos, (…)
Que deita por esa ferida?
Responderemos retomando as palabras que lle oímos o trece de maio, día de
milagres, bo día para cantar verdades, ao poeta Xulio López Valcárcel, da
Xeración poética dos 80, poeta galardonado con premios importantes, cando se
dirixiu a nós no salón coruñés chamado ‘Portas ártabras’. Son estas: Inmobilismo, Frustración,
Fracaso como pobo.
Penélope simbolizaría, simboliza todo isto. Hai moita verdade nesas terribles
verbas. Con dor profunda hai que asumir o que non somos. É a Dialéctica da nosa
existencia. É a Antítese do que quixeramos moitos de nós ser. Pero somos.
Porque falamos galego, porque entendemos a quen fala galego. Pola lingua por
excelencia somos. E inxertamos noutras linguas da nosa seiva creadora: Eis
Cervantes, Saavedra, pais de Camõens, Machado, Gaite. E o galego é pai de idiomas que
procrearon imperios. Tampouco é xusto de todo punto falar de fracaso como pobo.
Cal é o pobo triunfante? O que conquista o mundo? Dubídoo moito.
Vistes o último capítulo
de House of cards? Kevin Spacy-Frank
Underwood é xa Presidente da nación máis poderosa, teoricamente, do planeta.
Entra no despacho do Capitolio. A cámara enfoca lentamente como se aproxima á
mesa, como apoia as mans, unha a unha, palma a palma: vemos os símbolos: as
barras, as estrelas, a aguia calva norteamericana, a propia ventá sobre a
capital do país; entón dá un par de toques secos, seguidos cos cotenos na mesa.
Acaba o capítulo.
Os símbolos son tamén
poder. Imprescindibles.
Na obra cume de Díaz Castro están moitos dos símbolos que
definen Galicia: a cruz (teño diante dos ollos, na casa de aldea, o Escudo de
Galicia: a hostia no cálice, as sete cruces, as sete provincias do vello reino:
o primeiro reino católico de Occidente), a pedra (Compostela: lemos en O berro das pedras:
a Catedral, a grande Galiña deitada no medio das
leiras.
***
Dolorosamente, Compostela, dolorosamente
te
amaron hastra que o teu nome
bourou nas mesmas estrelas, Galaxia que inda cansa
o
pescozo dos homes!
Velaí, velaí o outro
símbolo, as estrelas, a nosa Galaxia, o Camiño que fixo Europa (e son palabras
de Goethe as que subxacen e afloran mesmamente, como os sabugueiros).
Que máis quixer un pobo
para ser, para estar, para merecer un respecto na Historia? Só nos falta
conciencia, quizais. Conciencia de nós mesmos. Conciencia e coñecemento. Iso sempre.
Son 32 poemas, Nimbos de Xosé María Díaz
Castro ten un número próximo ao de Cantares
Gallegos, máis aínda que De catro a
catro. Pero claro, meus amigos, que ten que ver a cantidade coa calidade?
Xa me contaredes. Na tertulia posterior á conferencia, relembramos tamén nas
Portas Ártabras, a Mendiño. Porque, naturalmente, só con Penélope xa situariamos o lucense na Galaxia das Letras.
(o poeta Xulio L. Valcárcel falando nas Portas Ártabras)
Celebramos onte no
instituto a entrega do premio do primeiro Concurso de Microrrelatos Día das
Letras. Só a nivel de ESO. A gañadora foi a alumna de cuarto Laura Carballo
Franceschini. Díxonos a súa profesora de lingua, Susana Piensos, que é unha
alumna boa, con aptitudes para a creación e recordounos que xa fixera un par de
espléndidos haikús para os cadernos literarios do centro. O tema do
microrrelato é propio da adolescencia, etapa de incertezas. Ao xurado gustoulle
esa imaxe do interminable… Non leva título:
Despertou naquela
illa, pero, estrañamente, era unha especie de bucle inacabable, infinito. Era
xa a sexta vez que se tiraba polo acantilado da zona leste nun intento de
suicidio, pero non conseguía quitarse a vida. Que debía facer? Tolear? Era
irónico que na realidade houbese tanta xente loitando por manter a súa
existencia, e el, en cambio, polo contrario.
(Entrega do premio a Laura na Biblioteca do Instituto)
TERCEIRO
Xa saberedes que un
negocio de alimentación de ámbito galego nutriunos onte venres cun agasallo
lírico e tradicional: unha coidadosa edición de cantigas do pobo, feita por
Manuel Rico e Antón Santamarina. Delicadas flores na portada (por algo estamos
en maio) e recendentes letras que chaman á comunicación coral. Cantamos por
moitas razóns, o libriño convídanos a que repasemos as causas, os motivos polos
que un ser humano canta. Íntima unión a que hai entre nacemento da música e da
linguaxe. A nós persoalmente chámanos a atención as variantes (por exemplo, na
terra da miña nai, Valdeorras, hai unha
variante toponímica naquela que di Ao
subila e ao baixala, mira Maruxiña, mirá, a costiña d’ Olivedo, mirá…, e na
terra do meu home, Trasdeza, cantaban doutra maneira aqueloutra: Haiche tempo fuches miña/ e agora véñoche
vere,/, que che quero perguntare,/ se queres volver a sere). Dígolle ao meu
sabio compañeiro de fatigas, un pouco por dicir, Que
riqueza de variantes, e por que haberá tantas…? E dime el: Porque a memoria da xente é fraca. Está
ben, é un enfoque que me fai sorrir. Recordemos, entón, que a trasmisión deste
xénero de literatura é tradicional, ancestralmente oral e que, efectivamente, a
través do tempo e do cambio de emisor, esquécense cousas, e así recréanse,
repóñense, e incluso podemos hipotizar que interviría a estética do discurso:
un pode cambiar algo a mantenta, pensando que mellora o verso. Parabéns aos
autores da edición, parabéns aos empresarios polo bo criterio!
Ningún comentario:
Publicar un comentario