LENDO A...

 

LENDO A CERVANTES

 

LITERATURA E FRASEOLOXÍA. 

 

(Ilustración de José Moreno Carbonero. Museo do Prado)

 

Para homenaxear o noso escritor, Miguel de Cervantes Saavedra, este ano hoxe tráemosvos un escrito curtiño. Estamos de viaxe, fáltanos tempo e fáltannos os libros familiares. Contentarémonos cunhas breves elucubracións sobre fraseoloxía cervantina. “Literatura e fraseoloxía” é un enfoque posible. Cantas unidades fraseolóxicas teñen a súa orixe nunha obra literaria? Un montón e unhas poucas máis. Se pensamos na Biblia saen coma as cereixas: estar feito un adán/un Cristo/un nazareno/un lazarado…, pedide e darásevos, ao César o que é de César e a Deus o que é de Deus etc. Doutros bos libros veñen outras enxeñosas frases, coma por exemplo crónica dun fracaso/dunha guerra/dun divorcio… anunciada ou anunciado…

No grande libro cervantino tamén teñen a súa xénese frases que todos coñecemos: ser un Quijote, al buen callar llaman Sancho (da que din os expertos que é anterior ao libro…), con la iglesia hemos topado (absolutamente estupenda, paradigma da ironía da tribo) etc.

Pero hai unha unidade fraseolóxica (cuxa orixe se acha no capítulo VIII da primeira parte do Quijote), loitar contra muíños de vento (suxeita a diversas variantes mais de significado único ou básico ‘acometer empresas imposibles’) que figura en moitísimos repertorios fraseolóxicos das linguas cultas do mundo, e con todo e iso, falta nos nosos dicionarios! Curioso, non si? Nin nos dicionarios académicos (DRAG, DEL) nin no Dicionario de fraseoloxía galego-castelán castelán-galego de C. López Taboada e Mª R. Soto Arias nin no completo Diccionario Fraseológico: Documentado del español actual de M. Seco, O. Andrés e G. Ramos.

Documentamos a frase en italiano, en inglés, en portugués, en francés, en alemán, en finés, en neerlandés, noruegués, romanés, ruso…

 

(Cadro de Giuseppe Benito, 1759. Palacio Real de Nápoles)

combattere coi mulini a vento Seguendo l’esempio di don Chisciotte nell’omonimo capolavoro di Cervantes, quando il protagonista parte a lancia in resta contro i mulini a vento che la sua fantasia aveva trasformato in pericolosi giganti: prendersela con nemici immaginari, gettarsi in imprese impossibili o insensate. (EN: https://www.larapedia.com/Dizionario_dei_modi_di_dire/Dizionario_dei_modi_di_dire.html

 

(Edinburgh. 1870. Gall & Inglis)

 

fight windmills  or tilt at windmills

‘to fight imaginary evils or opponents’ from Don Quixote's charging at windmills under the delusion that they were giants (https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/fight-windmills

(London. Ed. de principios do XVIII. Debuxante e gravador anónimos)

 

Lutar contra os moinhos de vento

É solitário, um Dom Quixote que luta contra os moinhos de vento da vida contemporânea. https://www.corpusdoportugues.org/hist-gen/

Tamén en Brasil: Keyhoe e o NICAP foram enterrados em Washington, lutando em vão contra moinhos de vento (https://www.corpusdoportugues.org/web-dial/

 

(Ilustración de Gustave Doré)

 

Se battre contre les moulins à vent

Étymologie de « se battre contre les moulins à vent »    Par allusion à la bataille de Don Quichotte de la Manche contre des moulins à vent, qu’il prenait pour des géants maléfiques, décrite par Miguel de Cervantes. https://www.lalanguefrancaise.com/dictionnaire/definition/se-battre-contre-les-moulins-a-vent

 

Gegen Windmühlen kämpfen    

 

(Berlín. 1900.

 

Taistella tuulimyllyjä vastaan     

Tegen windmolens vechten

Slåss mot vindmøller

Se lupta cu morile de vânt

бороться с ветряными мельницами  

Etc.

Porén, si se documenta a Unidade fraseolóxica, vestida de diferentes ropaxes (quer dicir, construída con distintos verbos), nos córpora hispanos: así, no Corpus diccionario histórico de la lengua Española (https://apps.rae.es/CNDHE/org/publico/pages/consulta/entradaCompleja.view;jsessionid=000EF5591F3FDAE050079C0E707D56FD) lemos:

crueldad se dirige a pelear con fantasmas como la furia de don Quijote contra los molinos  de viento, se debe despreciar (José Cadalso, s. XVIII).

¿acometo molinos  de viento, ni hago ninguna fechoría como diz que hacía ese buen señor,  (Fernández de Lizardi, 1818)

que no se sentía con vocación de atacar los molinos de viento, como don Quijote (Fernán Caballero, 1849)

si no peleamos algunas veces contra molinos  de viento, fue porque Dios nos tuvo de su mano (Pérez Galdós, 1875)

cuando se invoca en España a don Quijote es siempre que se acomete a molinos  de viento (Unamuno, 1898)

es suponerle tan loco como a su héroe, que se pelea con molinos  de viento (Ramiro de Maeztu, 1926)

tras un estudio sistemático del cine, se lanzaron contra los molinos  de viento (revista, Chile, 1983)

Hoy no interesa luchar contra molinos de viento, dicen (prensa, España, 1984)

Perderíamos mucho tiempo y me temo que al final arremeteríamos contra molinos  de viento (Gironella, 1986)

Al igual que Don Quijote atacó los molinos de viento, la España de Felipe II persistió en su hostilidad hacia los Países Bajos (México).

Etc.

Tampouco é frase allea á literatura galega. Vexamos ao primeiro o TILG (https://ilg.usc.es/TILG/gl/search):

tolea e arroutadamente , bótase alcontra de túdo-los muíños de vento do mundo (Prada, 1935)

este mesmo movemento económico, loita contra muíños de vento (Barros, 1985)

os que me empuxan a non crer aos que mandan, en pelexar con eles, cos muíños de vento (Caneiro, 1997).

 

(Leipzig. 1869. Debuxante: Löffler, gravador anónimo).

 

E agora o Corga (https://corpus.cirp.es/corga/buscas):

o tolo ese que loitaba cos muíños de vento (Fernández Ferreiro, 1975)

A súa parece ser unha loita contra muíños de vento (Prensa, 1996)

enganar o desespero, e librar batallas infinitas con canallas, con cretinos, con    muíños de vento (Caneiro, 2000)

na quixotesca pugna de Pilar Padilla por chocar contra os muíños de vento (Prensa, 2000)

que tamén don Quixote loitou contra muíños de vento, e non se pode dicir que o seu empeño fose de todo en balde (Prensa, 2002)

loitar contra a inercia de receitar certo tipo de fármacos é como facelo "contra  muíños de vento” (Revista, 2014)

E ollemos, xa á derradeira, en Internet:

Se o que hai é un tema de ir contra alguén, pois entendo que non vou, non se pode loitar contra muíños de vento (Prensa, 2013)

O interesante sería non pararse a loitar contra “muíños de vento” e tentar desfacer os moitos “entuertos” do anterior réxime (Prensa, 2018)

Ser realista e evitar loitar contra muíños de vento (medidas anti-estrés, UDC)

cansancio de muchas personas mayores que estaban al frente de los colectivos y que "tiveron que loitar contra muíños de vento" (Prensa, 2022).

Etc.

Antes de pechar esta páxina, deixádeme que chame a vosa atención sobre a dobre polaridade semántica que se albisca no uso desta unidade fraseolóxica: unha positiva, que fala dunha loita idealista, necesaria na vida malia saber ou intuír o fracaso… Hai toda unha tradición marabillosa do ser humano que ama as causas perdidas… Son protagonistas de obras ás veces espléndidas que deixan un sabor de saudade, beleza, dozura do inacalzable sempre desexado… E outra negativa, doada tamén de entender: o esforzo van que xera frustración, talvez estrés, impotencia e pode provocar en nós a idea de que somos parvos, que perdemos o tempo e a enerxía… En fin, cada caso é un mundo. Mais non hai yin sen yang. Ou yang sen yin.

 

(Madrid. 1901. Debuxante: Manuel Ángel Álvarez, gravador: Arturo Carretero. A maior parte das ilustracións están atiradas da páx. correspondente de Cervantes Virtual:

https://www.cervantesvirtual.com/portales/quijote_banco_imagenes_qbi/imagenes/?edicion=309)

 

::::::::::::::::::::::