LENDO A PEDRO FEIJOO II
Non deixa de ser curioso que reflexionemos
sobre este tema tal día coma hoxe (sábado 14), en que celebramos o inicio do
Carnaval. Comentaba esta tarde con alguén que se disfrazaba de deus antigo, que a orixe do Carnaval
aparece en moitos autores vinculado ás vellas hostes, vellas cazatas endiañadas
medievais e arcaicas, vellas procesións de deuses, de estadeas, estantiguas,
Arlequíns, e outros deuses vindos a menos do panteón atlántico-europeo.
E isto a propósito, meus queridos, da lectura
do libro Os fillos do mar. Somos
todos nós, en maior ou menor medida (cuestión de camiñar máis ou menos na
procura das orixes, cuestión de fina percepción talvez) fillos do mar. E por
estes lares, fillos do Atlántico poderoso.
Xa adiantaba a semana pasada que un dos
núcleos inequívocos da miña fascinación pola obra do vigués é o mito ou mitema
(un núcleo temático enraizado dalgunha forma nun vello esquema mítico) do
buraco do inferno.
Hai máis cousas que a min –coma aos meus
alumnos [repito unha vez máis que se fago invisible o feminino é por puro
principio de economía lingüística]- me atraeron do libro; por exemplo,
persoalmente non me molesta, non me parece sobrante [a propósito do comentario
dun alumno de bacharelato] o subtema do fascismo, porque desgrazadamente hai
argumentos –un deles é o descoñecemento que as novas xeracións teñen do pasado
próximo- que avalan a conveniencia de traelo á palestra. Pensemos, por exemplo,
que da mesma maneira que o filme de Spielberg do 93 tivo o seu aquel de
importancia, porque deu a coñecer a figura dun home, Schindler, que dedicou a
vida a salvar os semellantes, un home que sen a película quizais pasaría inadvertido
para moitos de nós, así tamén no libro de Feijoo idéntica función vén cumprida
por Troia. Nunca sobra relembrar que en tempos de deshumanización e
barbarie, en tempos de cunetas, paseos pola noite, enterramentos
clandestinos baixo os nosos pés, tempos de mártires a destra e sinistra, houbo
homes que foron misericordiosos, solidarios, que arriscaron do seu por axudar e
salvar ao próximo.
Non sempre os nosos alumnos saben ben a
historia: como non sempre son conscientes de que antes ca nós viviron outros
homes, que sentiron doutra forma a necesaria presenza do infinito e do alén.
Pregunteille ao autor de onde tomou o dato da
existencia na illa de Ons do burato do inferno e díxome que fora casualidade,
que o soubo lendo un folleto turístico sobre a illa. Pensei esa si
é unha boa forma de enfocar a literatura turística.
Vaiamos, así pois, en tempo de Carnaval, e
viaxemos, como outros homes antes fixeran, ao inframundo.
Houbo homes con valor e amor suficiente nas
páxinas inmortais que baixaron: polo pai baixou na illa de Sicilia Eneas; por
amor Morfeo tras Eurídice. Abondan estes exemplos. Pero vedes no primeiro: unha
illa como Ons: sempre para abaixo e sempre cerca do mar.
Entre os gregos, no inferno reina Plutón, e
ten ouro, como na obra de Pedro: no burato da illa agacharon o ouro.
(Foto do cadro de Pieter Fris, "Orfeo e mais Euridice nos infernos", tomada da Internet)
Por que ao longo da historia das culturas
europeas, celto-atlánticas especialmente, o mundo do alén está vinculado ás
profundidades, ás illas, ao mar? Porque inframundo non significa necesariamente
para eles ‘inferno’ no sentido de mal e sufrimento, senón de morte e ulterior vida
no paraíso. Quizais porque os extremos se tocan: e a fin é volver á orixe. A
auga primixenia. Talvez, xa vos digo.
O que si está claro, e iso sábeno todos os
que estudan a materia mitolóxico celto-europea, é que os mundos se comunican
(este en que habitamos, ‘o de arriba’, e o de abaixo, o inframundo: por
exemplo, canda o día dos defuntos, que en celta bretón é chamado Samain: tras a
cristianización habida entre nós modernamente a comunicación sempre está
aberta, mercé a ese fermosísimo concepto, “a comuñón de todos os santos”), e
como mundos comunicantes, existen portas. O buraco do inferno entra así nesa
categoría.
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
NOTA: Para saberdes máis da mitoloxía da Illa
de Ons, podedes botarlle un vistazo ao libro de Vítor Vaqueiro, Mitoloxía de Galiza, bo libro, con
índice temático, aí atoparedes que o ouro do buraco do inferno estaba gardado
por un animal psicopompo (condutor de almas ao alén), un touro (calquera semana
destas fálovos do touro como animal relativamente frecuente na nosa cultura,
castrexa e non castrexa). Tamén vos falarei doutros buratos do inferno, como o
que hai no Pico Sacro, e quizais aquí máis cerca da Coruña, en Laracha.
(Mª Rosario Soto Arias)
(O Pico Sacro, verdadeiro ónfalos arcaico, riquísimo en ritos e mitos)
Ningún comentario:
Publicar un comentario